Όσο αποφασιστική υπήρξε η συμβολή το Γαλιλαίου στη διατύπωση νέων επιστημονικών αντιλήψεων και τη διαμόρφωση νέων μεθόδων έρευνας, που έκτοτε αποτελούν αναπόσπαστο μέρος των αντιλήψεων για το Σύμπαν και τα φαινόμενα που διαδραματίζονται μέσα σ’ αυτό, άλλο τόσο σπουδαία υπήρξε και σε άλλες καινοτομίες, οι οποίες έδωσαν μια ακόμα θαρραλέα ώθηση στην επιστήμη προς το δρόμο που μαζί του είχαν χαράξει ο Βάκων κι ο Καρτέσιος.
Κατ’ αρχήν δεν είναι σωστό ότι ο Γαλιλαίος ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε την οπτική μεγέθυνση στα οπτικά όργανα. Είναι γνωστή η διαμάχη γύρω απ' το θέμα τής ανακάλυψης του τηλεσκοπίου κι είναι ξεκαθαρισμένο πως δεν το ανακάλυψε εκείνος και πως το πρώτο δείγμα τηλεσκοπίου έφτασε στα χέρια του γύρω στο 1609. Το χρόνο αυτό ο Γαλιλαίος επιχείρησε να το ξανακατασκευάσει, με σημαντικές τώρα, τελειοποιήσεις.
Οι περιπέτειες του πολύτιμου αυτού οργάνου, που ο Γαλιλαίος είχε παραχωρήσει στη Γαληνότατη Δημοκρατία τής Βενετίας ως δική του επινόηση, ξεσηκώνοντας μεγάλο ψίθυρο εναντίον του, είναι γνωστές και δεν ενδιαφέρουν το θέμα μας. Όμως δεν πρέπει να αποδοθεί ουσιαστική σημασία στο γεγονός ότι ο Γαλιλαίος δεν είναι ο εφευρέτης του τηλεσκοπίου. Μέχρι τότε το τηλεσκόπιο ήταν ένα αξιοπερίεργο αντικείμενο των σαλονιών, που ψυχαγωγούσε μικρούς και μεγάλους. Ο Γαλιλαίος είναι εκείνος που συνέλαβε την ιδέα της χρησιμοποίησής του για την επιστημονική έρευνα. Κι ήταν ο πρώτος που, παρά τη σχετική πολεμική, είχε απεριόριστη εμπιστοσύνη στην ακρίβεια της οπτικής μεγέθυνσης, χαρακτηρίζοντας την μάλιστα πραγματικό θησαυρό.
ΤΟ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΟ
Και κάτι ακόμα: ο Γαλιλαίος, έχοντας σαν αφετηρία το τηλεσκόπιο, κατέληξε, αν όχι στην ανακάλυψη, πάντως στην τελειοποίηση του μικροσκοπίου, υποδεικνύοντας έτσι τις δυνατότητες του οργάνου ως μέσου επιστημονικής έρευνας.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η οπτική μεγέθυνση πρέπει να ήταν γνωστή από την αρχαιότητα, από παρατηρήσεις σε τεμάχια διαφανών κρυστάλλων, που θα συνέβαινε να πάρουν τυχαία σχήμα φακού κατά την επεξεργασία τους. Είναι ακόμα γνωστό ότι η κατασκευή ματογυαλιών είχε αρχίσει από τον 14ο αιώνα. Η ανακάλυψή τους είχε αποδοθεί στον Φλωρεντινό Σαλβίνο ντέλι Αρμάτι, που πέθανε το 1317. Σήμερα όμως η ανακάλυψή τους τοποθετείται πιο πίσω, γύρω στην αρχή του 13ου αιώνα κι αποδίδεται στους υαλουργούς του Μουράνο. Η διάδοσή τους πάντως, ύστερα μάλιστα απ' την εκ νέου ανακάλυψή τους απ' το δομινικανό Αλεσσάντρο ντέλλα Σπίνα, υπήρξε η προϋπόθεση της κατασκευής τόσο του τηλεσκοπίου, όσο και του μικροσκοπίου.
Το μικροσκόπιο ανακαλύφθηκε κατά πάσα πιθανότητα στην Ολλανδία το 1590, απ' τον Γιοχάνες και τον Ζαχαρία Γιάνσεν. Εκείνος όμως που ανήγαγε το όργανο αυτό σ’ ένα τόσο αξιόλογο μέσο επιστημονικής έρευνας ήταν ο Γαλιλαίος, με τη καταπληκτική ευφυία του.
ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Τα αποτελέσματα της εφαρμογής του νέου οργάνου στην έρευνα δε θα αργήσουν να γίνουν αισθητά. Με τη βοήθεια της οπτικής μεγέθυνσης ανακαλύπτονται πράγματα που για πρώτη φορά παρατηρούσε ο άνθρωπος, και που η φαντασία του δε μπορούσε να συλλάβει. Κυρίως, με τις ανακαλύψεις αυτές, ο επιστήμονας τοποθετείται εμπρός σε νέα προβλήματα και προοπτικές όλο και πιο επαναστατικές.
Έτσι η μελέτη της μορφολογίας διαφόρων ζωυφίων, όπως διαφόρων εντόμων, προς τα οποία στράφηκε προπαντός η μικροσκοπική έρευνα, οδήγησε στην ανακάλυψη μικρότατων σχηματισμών μες στο σώμα τους με τελειότατη λειτουργία: μικροσκοπικών μηχανών που λειτουργούσαν μ’ ένα θαυμάσιο μηχανισμό. Οι ανακαλύψεις αυτές είχαν σαν αποτέλεσμα να ενισχύσουν τις απόψεις της ιατρομηχανικής σχολής και πιο πολύ να ευνοήσουν τη γένεση και την ενίσχυση των «ατομικών» θεωριών, που έτειναν να αναγάγουν τα φαινόμενα τής ζωής στο επίπεδο της λειτουργίας απείρως μικρών μορφολογικών σχηματισμών.
Η γένεση των νέων απόψεων συμπίπτει με τις ακριβόλογες μελέτες που έγιναν με ενθουσιασμό από τους θιασώτες του νέου επιστημονικού οργάνου επάνω στις μέλισσες.
ΟΙ ΜΕΛΙΣΣΕΣ
Το ζωύφιο αυτό είχε γοητεύσει τον άνθρωπο από την αρχαιότητα. Ο Αριστοτέλης, ο Βιργίλιος και ο Πλίνιος, είχαν εξυμνήσει τις αρετές των μελισσών, καθένας από τη δική του άποψη και με το δικό του τρόπο. Τα έντομα αυτά έδειχναν να είναι προικισμένα με μια σαφή αντίληψη της κοινωνικής ζωής. Φαίνονταν ικανά να κατασκευάζουν την κηρύθρα με υποδειγματική τελειότητα στον υπολογισμό γωνιών και διαμέτρων. Ήταν σε θέση να παράγουν μέλι και κερί. Ζούσαν κι εργάζονταν μέσα σ’ ένα τόσο καλά οργανωμένο πλαίσιο, ώστε κάθε ένα τους να κατέχει και να εκτελεί στην εντέλεια το ρόλο του. Ο Πλίνιος διαβεβαίωνε πως στα πολύ μικρά αυτά ζωύφια, η φύση αποκαλυπτόταν θαυμάσιος δημιουργός και καλλιτέχνης.
Ύστερα απ’ όλα αυτά, μπορεί κανείς να φανταστεί ποιον θαυμασμό θα είχε προκαλέσει στους πρώτους παρατηρητές, η θέα του εντόμου αυτού υπό μεγέθυνση στο μικροσκόπιο. Στο μικρό πόνημα του Ρουτσελλάι με τίτλο «Οι μέλισσες», υπάρχουν κιόλας ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις για τα μέρη του σώματος των μελισσών, που ο συγγραφέας είχε παρατηρήσει σε μικρή μεγέθυνση με τη βοήθεια κοίλου κατόπτρου. Οι πρώτες πάντως λεπτομερείς περιγραφές των μελισσών όπως φαίνονται στο μικροσκόπιο, προέρχονται από τους Τσέζι και Στελλούτι. Ο Τσέζι (1585-1630) ήταν γόνος αριστοκρατικής οικογένειας της Ρώμης. Παρά τις έντονες αντιδράσεις του πατέρα του, που συχνά έπαιρναν το χαρακτήρα δραματικής σύγκρουσης, ο νεαρός Τσέζι ακολούθησε το δρόμο της επιστήμης και σε ηλικία 19 μόλις ετών συνέλαβε την ιδέα ίδρυσης μιας Ακαδημίας, στην οποία και αφιέρωσε ένα μεγάλο μέρος του εαυτού του. Με το έργο του προηγήθηκε έναν ολόκληρο αιώνα απ' τη «Βοτανική Φιλοσοφία» του Λινναίου.
Ο Στελλούτι (1577-1651), παρόλο που ήταν μεγαλύτερος απ’ το φίλο του Τσέζι, όμως δεν υστερούσε σε ενθουσιασμό. Γόνος και αυτός ευγενούς οικογενείας, δεν ενέπνεε και μεγάλη εμπιστοσύνη στην οικογένεια Τσέζι, που τον θεωρούσε συνεργό στις ανοησίες του γιου της. Η εχθρότητα αυτή του στοίχισε την απομάκρυνσή του από τη Ρώμη κι έτσι ύστερα από λίγο καιρό τον βρίσκουμε στην αυλή του δούκα της Πάρμας, όπου φιλοξενείται με ιδιαίτερες τιμές. Όταν επιτέλους, ξαναγύρισε στη Ρώμη, αφοσιώθηκε κι αυτός, όπως και ο Τσέζι, στην υπόθεση της Ακαδημίας, της οποίας ένα νέο τμήμα ίδρυσε στη Νάπολη. Τη διεύθυνση του τμήματος αυτού ανέλαβε τότε ένας απ' τους καλύτερους σχεδιαστές οπτικών οργάνων, ειδικότερα των τηλεσκοπίων, ο Τζιοβάνι Μπαττίστα ντέλλα Πόρτα. Μετά το θάνατο του Τσέζι, ο Στελλούτι, παρά τις προσπάθειές του, δεν μπόρεσε να διασώσει την ενότητα τής Ακαδημίας. Μπόρεσε όμως να συνεχίσει τη δημοσίευση του «Μεξικανού Θησαυρού», στον οποίον ο νεκρός φίλος του είχε αφιερώσει μεγάλο μέρος της δραστηριότητάς του.
Για τους δύο αυτούς μεγαλοφυείς κι ενθουσιώδεις Ιταλούς φυσιοδίφες του 17ου αιώνα, θα αναφερθούμε κι αργότερα. Προς το παρόν όμως μας ενδιαφέρουν οι έρευνες για τις οποίες χρησιμοποιήθηκε ένα μικροσκόπιο, σταλμένο απ' το Γαλιλαίο. Ήταν ασφαλώς κατασκευασμένο, όπως κι όλα τα μικροσκόπια της εποχής, από ξύλο και χαρτόνι, με φακούς, βέβαια, όχι τέλειους και χωρίς κανένα μηχανισμό ικανό να εξουδετερώνει παραμορφώσεις που προκαλεί στην εικόνα κάθε απλός φακός. Παρόλα αυτά οι περιγραφές κι η εικονογράφηση, τόσο του «Μελισσολογίου» του Τσέζι (έκδοση 1625) όσο και του βιβλίου του Στελλούτι (έκδοση 1630), μπορούν να χαρακτηριστούν σαν πρώτες μαρτυρίες μιας επανάστασης στη μέθοδο της παρατήρησης, εμπνευσμένης από το πνεύμα του Γαλιλαίου, του Καρτέσιου και του Βάκωνα και κατευθυνόμενης από τις αρχές που έθεσε για την ιατρική έρευνα ο Μπορέλλι. Μιας επανάστασης που τα μέσα για τη συνέχισή της βρίσκονται στο μικροσκόπιο και η δύναμη για την ολοκλήρωσή της υπάρχει στη φλόγα του ενθουσιασμού όλων όσων συνέλαβαν το νόημα και κατανόησαν την αξία της νέας επιστήμης. Στις σελίδες του «Μελισσολογίου» του Τσέζι αναπτύσσονται ακριβώς οι νέες αντιλήψεις, που θα εμπνεύσουν τους επιστήμονες τα χρόνια που θα ακολουθήσουν.
Στο έργο αυτό ο συγγραφέας διαβεβαιώνει ότι πριν τη χρήση του τηλεσκοπίου και την παρατήρηση στο μικροσκόπιο, κανενός η φαντασία δεν μπορούσε να συλλάβει την ύπαρξη τόσο μακρινών κόσμων και τη μορφή τόσο απειροελάχιστων πραγμάτων. Έτσι δεν απομένει, παρά με κάθε νέο κόσμο που ανακαλύπτουμε, είτε μακρινό, μέσω του τηλεσκοπίου, είτε απειροελάχιστο με τη βοήθεια του μικροσκοπίου, να κάνουμε τη σκέψη πως πρέπει να υπάρχει κι άλλος κόσμος πιο μακρινός, όπως κι άλλος κόσμος πιο μικροσκοπικός που διαφεύγουν ακόμα από την όρασή μας.
Στις διαβεβαιώσεις αυτές βρίσκουμε κιόλας τις θεμελιώδεις αρχές, στις οποίες θα στηριχθεί αργότερα η ατομική θεωρία. Προς την ίδια θεωρία οδηγεί κι ολόκληρη η σειρά των ανακαλύψεων, που έκανε ο Γαλιλαίος στην ανόργανη φύση, αποκαλύπτοντας όλο και σαφέστερα, αφενός τη μηχανική κατασκευή του κόσμου κι αφετέρου τα πλεονεκτήματα του δρόμου, στον οποίο ήταν οδηγοί το πείραμα και η μαθηματική απόδειξη. Από τις ανακαλύψεις του Γαλιλαίου και την «ελεύθερη φιλοσοφία», που στάθηκαν οδηγοί των ιδρυτών της νέας εποχής, η επιστήμη δέχεται την τελική ώθηση προς συνταρακτικές κι επαναστατικές ανακαλύψεις. Ο πρώτος καρπός της εξέλιξης αυτής είναι η ιατρομηχανική σχολή, που στο πρόσωπο του Μαλπίγγι βρίσκει ένα εκπληκτικό πνεύμα σαν εκπρόσωπο. Η παλαιά βιολογία και μαζί της η αρχαία ιατρική καταρρέουν, μιας και τα θεμέλιά τους σείστηκαν ανεπανόρθωτα.
Κατ’ αρχήν δεν είναι σωστό ότι ο Γαλιλαίος ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε την οπτική μεγέθυνση στα οπτικά όργανα. Είναι γνωστή η διαμάχη γύρω απ' το θέμα τής ανακάλυψης του τηλεσκοπίου κι είναι ξεκαθαρισμένο πως δεν το ανακάλυψε εκείνος και πως το πρώτο δείγμα τηλεσκοπίου έφτασε στα χέρια του γύρω στο 1609. Το χρόνο αυτό ο Γαλιλαίος επιχείρησε να το ξανακατασκευάσει, με σημαντικές τώρα, τελειοποιήσεις.
Οι περιπέτειες του πολύτιμου αυτού οργάνου, που ο Γαλιλαίος είχε παραχωρήσει στη Γαληνότατη Δημοκρατία τής Βενετίας ως δική του επινόηση, ξεσηκώνοντας μεγάλο ψίθυρο εναντίον του, είναι γνωστές και δεν ενδιαφέρουν το θέμα μας. Όμως δεν πρέπει να αποδοθεί ουσιαστική σημασία στο γεγονός ότι ο Γαλιλαίος δεν είναι ο εφευρέτης του τηλεσκοπίου. Μέχρι τότε το τηλεσκόπιο ήταν ένα αξιοπερίεργο αντικείμενο των σαλονιών, που ψυχαγωγούσε μικρούς και μεγάλους. Ο Γαλιλαίος είναι εκείνος που συνέλαβε την ιδέα της χρησιμοποίησής του για την επιστημονική έρευνα. Κι ήταν ο πρώτος που, παρά τη σχετική πολεμική, είχε απεριόριστη εμπιστοσύνη στην ακρίβεια της οπτικής μεγέθυνσης, χαρακτηρίζοντας την μάλιστα πραγματικό θησαυρό.
ΤΟ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΟ
Και κάτι ακόμα: ο Γαλιλαίος, έχοντας σαν αφετηρία το τηλεσκόπιο, κατέληξε, αν όχι στην ανακάλυψη, πάντως στην τελειοποίηση του μικροσκοπίου, υποδεικνύοντας έτσι τις δυνατότητες του οργάνου ως μέσου επιστημονικής έρευνας.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η οπτική μεγέθυνση πρέπει να ήταν γνωστή από την αρχαιότητα, από παρατηρήσεις σε τεμάχια διαφανών κρυστάλλων, που θα συνέβαινε να πάρουν τυχαία σχήμα φακού κατά την επεξεργασία τους. Είναι ακόμα γνωστό ότι η κατασκευή ματογυαλιών είχε αρχίσει από τον 14ο αιώνα. Η ανακάλυψή τους είχε αποδοθεί στον Φλωρεντινό Σαλβίνο ντέλι Αρμάτι, που πέθανε το 1317. Σήμερα όμως η ανακάλυψή τους τοποθετείται πιο πίσω, γύρω στην αρχή του 13ου αιώνα κι αποδίδεται στους υαλουργούς του Μουράνο. Η διάδοσή τους πάντως, ύστερα μάλιστα απ' την εκ νέου ανακάλυψή τους απ' το δομινικανό Αλεσσάντρο ντέλλα Σπίνα, υπήρξε η προϋπόθεση της κατασκευής τόσο του τηλεσκοπίου, όσο και του μικροσκοπίου.
Το μικροσκόπιο ανακαλύφθηκε κατά πάσα πιθανότητα στην Ολλανδία το 1590, απ' τον Γιοχάνες και τον Ζαχαρία Γιάνσεν. Εκείνος όμως που ανήγαγε το όργανο αυτό σ’ ένα τόσο αξιόλογο μέσο επιστημονικής έρευνας ήταν ο Γαλιλαίος, με τη καταπληκτική ευφυία του.
ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Τα αποτελέσματα της εφαρμογής του νέου οργάνου στην έρευνα δε θα αργήσουν να γίνουν αισθητά. Με τη βοήθεια της οπτικής μεγέθυνσης ανακαλύπτονται πράγματα που για πρώτη φορά παρατηρούσε ο άνθρωπος, και που η φαντασία του δε μπορούσε να συλλάβει. Κυρίως, με τις ανακαλύψεις αυτές, ο επιστήμονας τοποθετείται εμπρός σε νέα προβλήματα και προοπτικές όλο και πιο επαναστατικές.
Έτσι η μελέτη της μορφολογίας διαφόρων ζωυφίων, όπως διαφόρων εντόμων, προς τα οποία στράφηκε προπαντός η μικροσκοπική έρευνα, οδήγησε στην ανακάλυψη μικρότατων σχηματισμών μες στο σώμα τους με τελειότατη λειτουργία: μικροσκοπικών μηχανών που λειτουργούσαν μ’ ένα θαυμάσιο μηχανισμό. Οι ανακαλύψεις αυτές είχαν σαν αποτέλεσμα να ενισχύσουν τις απόψεις της ιατρομηχανικής σχολής και πιο πολύ να ευνοήσουν τη γένεση και την ενίσχυση των «ατομικών» θεωριών, που έτειναν να αναγάγουν τα φαινόμενα τής ζωής στο επίπεδο της λειτουργίας απείρως μικρών μορφολογικών σχηματισμών.
Η γένεση των νέων απόψεων συμπίπτει με τις ακριβόλογες μελέτες που έγιναν με ενθουσιασμό από τους θιασώτες του νέου επιστημονικού οργάνου επάνω στις μέλισσες.
ΟΙ ΜΕΛΙΣΣΕΣ
Το ζωύφιο αυτό είχε γοητεύσει τον άνθρωπο από την αρχαιότητα. Ο Αριστοτέλης, ο Βιργίλιος και ο Πλίνιος, είχαν εξυμνήσει τις αρετές των μελισσών, καθένας από τη δική του άποψη και με το δικό του τρόπο. Τα έντομα αυτά έδειχναν να είναι προικισμένα με μια σαφή αντίληψη της κοινωνικής ζωής. Φαίνονταν ικανά να κατασκευάζουν την κηρύθρα με υποδειγματική τελειότητα στον υπολογισμό γωνιών και διαμέτρων. Ήταν σε θέση να παράγουν μέλι και κερί. Ζούσαν κι εργάζονταν μέσα σ’ ένα τόσο καλά οργανωμένο πλαίσιο, ώστε κάθε ένα τους να κατέχει και να εκτελεί στην εντέλεια το ρόλο του. Ο Πλίνιος διαβεβαίωνε πως στα πολύ μικρά αυτά ζωύφια, η φύση αποκαλυπτόταν θαυμάσιος δημιουργός και καλλιτέχνης.
Ύστερα απ’ όλα αυτά, μπορεί κανείς να φανταστεί ποιον θαυμασμό θα είχε προκαλέσει στους πρώτους παρατηρητές, η θέα του εντόμου αυτού υπό μεγέθυνση στο μικροσκόπιο. Στο μικρό πόνημα του Ρουτσελλάι με τίτλο «Οι μέλισσες», υπάρχουν κιόλας ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις για τα μέρη του σώματος των μελισσών, που ο συγγραφέας είχε παρατηρήσει σε μικρή μεγέθυνση με τη βοήθεια κοίλου κατόπτρου. Οι πρώτες πάντως λεπτομερείς περιγραφές των μελισσών όπως φαίνονται στο μικροσκόπιο, προέρχονται από τους Τσέζι και Στελλούτι. Ο Τσέζι (1585-1630) ήταν γόνος αριστοκρατικής οικογένειας της Ρώμης. Παρά τις έντονες αντιδράσεις του πατέρα του, που συχνά έπαιρναν το χαρακτήρα δραματικής σύγκρουσης, ο νεαρός Τσέζι ακολούθησε το δρόμο της επιστήμης και σε ηλικία 19 μόλις ετών συνέλαβε την ιδέα ίδρυσης μιας Ακαδημίας, στην οποία και αφιέρωσε ένα μεγάλο μέρος του εαυτού του. Με το έργο του προηγήθηκε έναν ολόκληρο αιώνα απ' τη «Βοτανική Φιλοσοφία» του Λινναίου.
Ο Στελλούτι (1577-1651), παρόλο που ήταν μεγαλύτερος απ’ το φίλο του Τσέζι, όμως δεν υστερούσε σε ενθουσιασμό. Γόνος και αυτός ευγενούς οικογενείας, δεν ενέπνεε και μεγάλη εμπιστοσύνη στην οικογένεια Τσέζι, που τον θεωρούσε συνεργό στις ανοησίες του γιου της. Η εχθρότητα αυτή του στοίχισε την απομάκρυνσή του από τη Ρώμη κι έτσι ύστερα από λίγο καιρό τον βρίσκουμε στην αυλή του δούκα της Πάρμας, όπου φιλοξενείται με ιδιαίτερες τιμές. Όταν επιτέλους, ξαναγύρισε στη Ρώμη, αφοσιώθηκε κι αυτός, όπως και ο Τσέζι, στην υπόθεση της Ακαδημίας, της οποίας ένα νέο τμήμα ίδρυσε στη Νάπολη. Τη διεύθυνση του τμήματος αυτού ανέλαβε τότε ένας απ' τους καλύτερους σχεδιαστές οπτικών οργάνων, ειδικότερα των τηλεσκοπίων, ο Τζιοβάνι Μπαττίστα ντέλλα Πόρτα. Μετά το θάνατο του Τσέζι, ο Στελλούτι, παρά τις προσπάθειές του, δεν μπόρεσε να διασώσει την ενότητα τής Ακαδημίας. Μπόρεσε όμως να συνεχίσει τη δημοσίευση του «Μεξικανού Θησαυρού», στον οποίον ο νεκρός φίλος του είχε αφιερώσει μεγάλο μέρος της δραστηριότητάς του.
Για τους δύο αυτούς μεγαλοφυείς κι ενθουσιώδεις Ιταλούς φυσιοδίφες του 17ου αιώνα, θα αναφερθούμε κι αργότερα. Προς το παρόν όμως μας ενδιαφέρουν οι έρευνες για τις οποίες χρησιμοποιήθηκε ένα μικροσκόπιο, σταλμένο απ' το Γαλιλαίο. Ήταν ασφαλώς κατασκευασμένο, όπως κι όλα τα μικροσκόπια της εποχής, από ξύλο και χαρτόνι, με φακούς, βέβαια, όχι τέλειους και χωρίς κανένα μηχανισμό ικανό να εξουδετερώνει παραμορφώσεις που προκαλεί στην εικόνα κάθε απλός φακός. Παρόλα αυτά οι περιγραφές κι η εικονογράφηση, τόσο του «Μελισσολογίου» του Τσέζι (έκδοση 1625) όσο και του βιβλίου του Στελλούτι (έκδοση 1630), μπορούν να χαρακτηριστούν σαν πρώτες μαρτυρίες μιας επανάστασης στη μέθοδο της παρατήρησης, εμπνευσμένης από το πνεύμα του Γαλιλαίου, του Καρτέσιου και του Βάκωνα και κατευθυνόμενης από τις αρχές που έθεσε για την ιατρική έρευνα ο Μπορέλλι. Μιας επανάστασης που τα μέσα για τη συνέχισή της βρίσκονται στο μικροσκόπιο και η δύναμη για την ολοκλήρωσή της υπάρχει στη φλόγα του ενθουσιασμού όλων όσων συνέλαβαν το νόημα και κατανόησαν την αξία της νέας επιστήμης. Στις σελίδες του «Μελισσολογίου» του Τσέζι αναπτύσσονται ακριβώς οι νέες αντιλήψεις, που θα εμπνεύσουν τους επιστήμονες τα χρόνια που θα ακολουθήσουν.
Στο έργο αυτό ο συγγραφέας διαβεβαιώνει ότι πριν τη χρήση του τηλεσκοπίου και την παρατήρηση στο μικροσκόπιο, κανενός η φαντασία δεν μπορούσε να συλλάβει την ύπαρξη τόσο μακρινών κόσμων και τη μορφή τόσο απειροελάχιστων πραγμάτων. Έτσι δεν απομένει, παρά με κάθε νέο κόσμο που ανακαλύπτουμε, είτε μακρινό, μέσω του τηλεσκοπίου, είτε απειροελάχιστο με τη βοήθεια του μικροσκοπίου, να κάνουμε τη σκέψη πως πρέπει να υπάρχει κι άλλος κόσμος πιο μακρινός, όπως κι άλλος κόσμος πιο μικροσκοπικός που διαφεύγουν ακόμα από την όρασή μας.
Στις διαβεβαιώσεις αυτές βρίσκουμε κιόλας τις θεμελιώδεις αρχές, στις οποίες θα στηριχθεί αργότερα η ατομική θεωρία. Προς την ίδια θεωρία οδηγεί κι ολόκληρη η σειρά των ανακαλύψεων, που έκανε ο Γαλιλαίος στην ανόργανη φύση, αποκαλύπτοντας όλο και σαφέστερα, αφενός τη μηχανική κατασκευή του κόσμου κι αφετέρου τα πλεονεκτήματα του δρόμου, στον οποίο ήταν οδηγοί το πείραμα και η μαθηματική απόδειξη. Από τις ανακαλύψεις του Γαλιλαίου και την «ελεύθερη φιλοσοφία», που στάθηκαν οδηγοί των ιδρυτών της νέας εποχής, η επιστήμη δέχεται την τελική ώθηση προς συνταρακτικές κι επαναστατικές ανακαλύψεις. Ο πρώτος καρπός της εξέλιξης αυτής είναι η ιατρομηχανική σχολή, που στο πρόσωπο του Μαλπίγγι βρίσκει ένα εκπληκτικό πνεύμα σαν εκπρόσωπο. Η παλαιά βιολογία και μαζί της η αρχαία ιατρική καταρρέουν, μιας και τα θεμέλιά τους σείστηκαν ανεπανόρθωτα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου