Είναι αναμφισβήτητο ότι το έργο του Λινναίου είναι εκείνο που δημιούργησε τις βάσεις κι έθεσε την αφετηρία της εξόρμησης των νεώτερων χρόνων προς τις τόσες κατακτήσεις στον τομέα των φυσικών επιστημών. Άλλο τόσο όμως είναι αληθινό ότι εκείνος που με το ζήλο, τη μεγαλοφυΐα του και το συγγραφικό του ταλέντο εγκαινίασε την πορεία προς την κατεύθυνση αυτή, υπήρξε ο Μπιφόν. Η πλούσια σε εμπειρίες και δημιουργικό μόχθο ζωή του αξίζουν πράγματι ένα ιδιαίτερο κεφάλαιο στην ιστορία των φυσικών επιστημών γενικά και της ιατρικής ειδικότερα.
Ο ΜΠΙΦΟΝ ΩΣ ΝΕΟΣ
Ο Μπιφόν γεννήθηκε το 1707 στο Μονμπάρ του Μπορντό. Παιδί πλούσιας οικογένειας δεν αντιμετώπισε ποτέ δυσκολίες. Έτσι μπόρεσε να αφιερωθεί από την αρχή απερίσπαστος στις σπουδές του, που άρχισε στη Ντιζόν, όπου σπούδασε δίκαιο και τέλειωσε στην Ανζέρ, όπου σπούδασε ιατρική και μαθηματικά, που θα αποτελέσουν για καιρό το μοναδικό του ενδιαφέρον, αποτυπώνοντας στη σκέψη του τη σφραγίδα τους σε ό,τι αφορά τις φυσικές επιστήμες.
Την ώθηση προς τις επιστήμες αυτές πήρε στη διάρκεια ενός μεγάλου ταξιδιού δια μέσου της νότια Γαλλίας και της Ιταλίας. Το ταξίδι αυτό το έκανε συντροφιά με τον Άγγλο φίλο του λόρδο Κίνγκστον και τον παιδαγωγό του, έναν άξιο και μανιώδη βοτανολόγο. Ήταν ο άνθρωπος που ξύπνησε μέσα του τα ενδιαφέροντα εκείνα, στα πεδία των οποίων θα αναδειχθεί κάποια στιγμή η μεγαλοφυΐα του.
Επιστρέφοντας από το ταξίδι αυτό πήγε μέχρι την Αγγλία, από όπου γύρισε μέλος κιόλας της Βασιλικής Εταιρείας (Royal Society). Τότε ακριβώς σε ηλικία 25 ετών έγινε, με το θάνατο των γονέων του, κληρονόμος μιας τεράστιας περιουσίας.
Ο ΠΛΟΥΣΙΟΣ ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ
Από τη στιγμή εκείνη και για 7 ολόκληρα χρόνια ο Μπιφόν ασχολείται με τη διαχείριση και την αποδοτική εκμετάλλευση της τεράστιας αυτής περιουσίας. Στα απέραντα κτήματά του η φύση είχε κατασπαταλήσει γενναιόδωρα τα αγαθά της. Καλλιεργημένες γαίες, δάση, ορυχεία και εργαστήρια για την επεξεργασία των μετάλλων, όλα αυτά αποτέλεσαν για το νεαρό Μπιφόν ένα απαράμιλλο πεδίο πρακτικής και θεωρητικής άσκησης.
Τα προβλήματα που είχε να αντιμετωπίσει παρουσίαζαν απίθανη ποικιλία: η ορθολογιστική καλλιέργεια της γης και η ανάλογη εκμετάλλευση των δασών, ζητήματα των ορυχείων του και μεταλλουργικά προβλήματα, αποτελούσαν όλα αφορμές που υποχρέωναν τη διάνοια του Μπιφόν σε εντατική απασχόληση, πράγμα που ξεπερνούσε κατά πολύ την οικονομική πλευρά της διαχείρισης μιας περιουσίας. Με το να αντιμετωπίζει τα προβλήματα αυτά ο πλουσιότατος νεαρός κύριος, όχι μόνον από την πρακτική τους πλευρά, αλλά και σε θεωρητικό πεδίο, κατέληγε να ανακαλύπτει λαμπρές λύσεις που σύντομα του χάρισαν τέτοια φήμη, ώστε το 1734 να ονομαστεί μέλος της Ακαδημίας Επιστημών της Γαλλίας.
Ο ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ
Η λύση όμως πολλών από τα προβλήματα που αντιμετώπιζε ο Μπιφόν, ιδίως στον τομέα της ορυκτολογίας και της μεταλλουργίας, απαιτούσαν συνεχώς και πιο πολλές φυσικομαθηματικές γνώσεις. Αυτό τον υποχρέωσε να αφοσιωθεί με ζήλο στη μελέτη των κλάδων αυτών. Ήταν εκείνος που μετέφρασε για πρώτη φορά στα γαλλικά το θεμελιώδες έργο του Νεύτωνα για το διαφορικό λογισμό («Γενική Αριθμητική», Κέμπριτζ, 1707), εν αγνοία όπως φαίνεται του συγγραφέα.
Από την άλλη, τα προβλήματα της καλλιέργειας της γης και της δασοκομίας τον ωθούσαν προς τη βοτανική, προς τη μελέτη ιδίως των έργων του μεγάλου Άγγλου φυσιοδίφη, του Στίβεν Χέιλς (1677-1761). Από το έργο αυτό τον ενδιέφερε ιδιαίτερα ό,τι αφορούσε την ανατομική και τη φυσιολογία των φυτών που υπήρχαν στο βιβλίο του Χέιλς «Φυτική στατική» (Λονδίνο, 1727). Το έργο παρουσίαζε ο συγγραφέας του ως αποτέλεσμα πειραμάτων γύρω από τους χυμούς των φυτών, ως δοκίμιο φυσικής ιστορίας του φυτικού κόσμου. Χάρις σε αυτό ο Χέιλς υπήρξε ένας από τους ιδρυτές της νεώτερης φυτοφυσιολογίας. Οι ακριβείς παρατηρήσεις του και η μέθοδος που εφάρμοσε για τη μελέτη της κυκλοφορίας των υγρών στα φυτά, της απορροφητικής λειτουργίας των ριζών και άλλων προβλημάτων φυτικής φυσιολογίας, συντέλεσαν αποφασιστικά στην εξέλιξη της σκέψης και τη διαμόρφωση των ενδιαφερόντων του Μπιφόν.
Ένα άλλο γεγονός, όχι λιγότερο σημαντικό, που είχε και πάλι την αφετηρία του στη διαχείριση των κτημάτων του, είναι οι πολύ στενές σχέσεις που ήταν υποχρεωμένος να διατηρεί με τον περίφημο Βασιλικό Κήπο των Παρισίων, που στην εποχή του αποτελούσε ένα μοναδικό κέντρο βοτανικών σπουδών. Διευθυντής του ήταν τότε ο Ντιλέ που σύντομα περιέβαλε το νεαρό Μπιφόν με βαθιά εκτίμηση. Έτσι με το θάνατό του που συνέβη το 1739, ο Μπιφόν καταλαμβάνει τη θέση του στη διεύθυνση του Βασιλικού Κήπου.
Η ΕΝΑΡΞΗ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΕΡΓΟΥ
Από την είσοδό του στο Βασιλικό Κήπο και για μισό αιώνα, ο Μπιφόν αφιερώνει όλες του τις δυνάμεις στην πραγματοποίηση δύο μεγάλων σχεδίων. Το ένα είναι η μετατροπή του Βασιλικού Κήπου σε πραγματικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, αφιερωμένο όχι μόνο στο φυτικό, αλλά και στα άλλα δύο βασίλεια της φύσης: το ορυκτό και το ζωικό. Το άλλο είναι ένα έργο που να περιγράφει και να ερμηνεύει όλο τον κόσμο της φύσης, ως ενιαίο και οργανικό σύνολο. Η ενιαία αντίληψη των φαινομένων της φύσης, τυπικό χαρακτηριστικό της σκέψης του Μπιφόν, έχει τις ρίζες στην πλατιά μόρφωση που απέκτησε πολύ νέος και ιδίως στη διορατική μεγαλοφυΐα του που ήταν σε θέση να ανακαλύπτει πολύ γρήγορα σχέσεις ανάμεσα σε φαινόμενα, επιφανειακά τελείως άσχετα. Εδώ έχει τη θέση του κι ο φιλοσοφικός στοχασμός της εποχής στον οποίο συμμετείχε ο μεγάλος φυσιοδίφης με βάθος και πάθος. Αρκεί να λάβει κανείς υπόψη του ότι στο Παρίσι, όπου κιόλας ο Μπιφόν εργαζόταν από μια δεκαετία, εκδιδόταν το 1751 ο Α' τόμος της «Εγκυκλοπαίδειας», του επιστημονικού αυτού έργου του Ντιντερό (1713-1784), ντ’ Αλαμπέρ (1717-1783) και τόσων περίφημων συνεργατών του.
ΟΙ ΔΥΟ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ
Ενώ έξω στο Παρίσι οι ζυμώσεις της καθημερινής ζωής γίνονται όλο και πιο ισχυρές, προετοιμάζοντας την πρώτη πράξη της Γαλλικής Επανάστασης, τη δημιουργία δηλαδή το 1793 της Εθνοσυνέλευσης, σε πείσμα της τάξης των ευγενών που συνεχώς καταρρέει, ο Μπιφόν στον Κήπο εξακολουθεί με εντυπωσιακή δραστηριότητα το διπλό του έργο.
Οι δυσκολίες ιδίως της συλλογής του ανεξάντλητου υλικού που θα αποτελέσει υπό την άγρυπνη παρακολούθησή του το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, το μεγαλύτερο στο είδος του, ακόμα και σήμερα, είναι τεράστιες. Στο μουσείο αυτό θα συγκεντρωθούν σπουδαιότατες συλλογές για να αποτελέσουν τη βάση μελετών σε κάθε κλάδο των φυσικών επιστημών.
Η άλλη πλευρά του έργου του είναι ίσως περισσότερο αξιοθαύμαστη. Δέκα μόλις χρόνια μετά την ανάληψη της διεύθυνσης του Βασιλικού Κήπου έχει έτοιμους τους πρώτους τρεις από τους 44 τόμους της «Γενικής και ειδικής φυσικής ιστορίας» του, από τους οποίους τυπώθηκαν όσο ζούσε οι 36.
Το 1749 ο Μπιφόν έγραψε την «Ιστορία της γης», με την οποία τοποθετούσε τις βάσεις της σύγχρονης γεωλογίας. Αμέσως σχεδόν ακολούθησε η «Ιστορία των ζώων» με αξιολογότατες εμβρυολογικές και οργανογενετικές παρατηρήσεις και σημαντικό μέρος του βιβλίου αφιερωμένο στη συγκριτική ανατομική και φυσιολογία μεταξύ φυτών και ζώων. Στην «Ιστορία του ανθρώπου» που δεν άργησε να εκδοθεί μετά από τα δύο προηγούμενα έργα του, τοποθετεί τα θεμέλια της σύγχρονης δημογραφικής στατιστικής.
Ενώ όμως στην πλειονότητα των τόμων της «Φυσικής Ιστορίας» του κάνει έργο κυρίως περιγραφικό, στους 3 αυτούς πρώτους τόμους του, καθώς και στις «Εποχές της φύσης» εκθέτει θεωρίες, αντιλήψεις και διαισθήσεις που, όπως είναι διατυπωμένες από την εκλεκτή πέννα του, αφήνουν τον αναγνώστη κυριολεκτικά κατάπληκτο.
Όταν το 1788 ο κόμης ντε Μπιφόν[1] πέθανε, ο δρόμος για την ανανέωση όλων των θεωριών που είχαν διατυπωθεί για τη ζωή ήταν πια ανοικτός. Είναι ο δρόμος που οδηγεί στη δική μας εποχή με τα καταπληκτικά της επιτεύγματα.
[1] Τον τίτλο τον είχε πάρει το 1771 σε αναγνώριση της επιστημονικής του αξίας.
Ο ΜΠΙΦΟΝ ΩΣ ΝΕΟΣΟ Μπιφόν γεννήθηκε το 1707 στο Μονμπάρ του Μπορντό. Παιδί πλούσιας οικογένειας δεν αντιμετώπισε ποτέ δυσκολίες. Έτσι μπόρεσε να αφιερωθεί από την αρχή απερίσπαστος στις σπουδές του, που άρχισε στη Ντιζόν, όπου σπούδασε δίκαιο και τέλειωσε στην Ανζέρ, όπου σπούδασε ιατρική και μαθηματικά, που θα αποτελέσουν για καιρό το μοναδικό του ενδιαφέρον, αποτυπώνοντας στη σκέψη του τη σφραγίδα τους σε ό,τι αφορά τις φυσικές επιστήμες.
Την ώθηση προς τις επιστήμες αυτές πήρε στη διάρκεια ενός μεγάλου ταξιδιού δια μέσου της νότια Γαλλίας και της Ιταλίας. Το ταξίδι αυτό το έκανε συντροφιά με τον Άγγλο φίλο του λόρδο Κίνγκστον και τον παιδαγωγό του, έναν άξιο και μανιώδη βοτανολόγο. Ήταν ο άνθρωπος που ξύπνησε μέσα του τα ενδιαφέροντα εκείνα, στα πεδία των οποίων θα αναδειχθεί κάποια στιγμή η μεγαλοφυΐα του.
Επιστρέφοντας από το ταξίδι αυτό πήγε μέχρι την Αγγλία, από όπου γύρισε μέλος κιόλας της Βασιλικής Εταιρείας (Royal Society). Τότε ακριβώς σε ηλικία 25 ετών έγινε, με το θάνατο των γονέων του, κληρονόμος μιας τεράστιας περιουσίας.
Ο ΠΛΟΥΣΙΟΣ ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ
Από τη στιγμή εκείνη και για 7 ολόκληρα χρόνια ο Μπιφόν ασχολείται με τη διαχείριση και την αποδοτική εκμετάλλευση της τεράστιας αυτής περιουσίας. Στα απέραντα κτήματά του η φύση είχε κατασπαταλήσει γενναιόδωρα τα αγαθά της. Καλλιεργημένες γαίες, δάση, ορυχεία και εργαστήρια για την επεξεργασία των μετάλλων, όλα αυτά αποτέλεσαν για το νεαρό Μπιφόν ένα απαράμιλλο πεδίο πρακτικής και θεωρητικής άσκησης.
Τα προβλήματα που είχε να αντιμετωπίσει παρουσίαζαν απίθανη ποικιλία: η ορθολογιστική καλλιέργεια της γης και η ανάλογη εκμετάλλευση των δασών, ζητήματα των ορυχείων του και μεταλλουργικά προβλήματα, αποτελούσαν όλα αφορμές που υποχρέωναν τη διάνοια του Μπιφόν σε εντατική απασχόληση, πράγμα που ξεπερνούσε κατά πολύ την οικονομική πλευρά της διαχείρισης μιας περιουσίας. Με το να αντιμετωπίζει τα προβλήματα αυτά ο πλουσιότατος νεαρός κύριος, όχι μόνον από την πρακτική τους πλευρά, αλλά και σε θεωρητικό πεδίο, κατέληγε να ανακαλύπτει λαμπρές λύσεις που σύντομα του χάρισαν τέτοια φήμη, ώστε το 1734 να ονομαστεί μέλος της Ακαδημίας Επιστημών της Γαλλίας.
Ο ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ
Η λύση όμως πολλών από τα προβλήματα που αντιμετώπιζε ο Μπιφόν, ιδίως στον τομέα της ορυκτολογίας και της μεταλλουργίας, απαιτούσαν συνεχώς και πιο πολλές φυσικομαθηματικές γνώσεις. Αυτό τον υποχρέωσε να αφοσιωθεί με ζήλο στη μελέτη των κλάδων αυτών. Ήταν εκείνος που μετέφρασε για πρώτη φορά στα γαλλικά το θεμελιώδες έργο του Νεύτωνα για το διαφορικό λογισμό («Γενική Αριθμητική», Κέμπριτζ, 1707), εν αγνοία όπως φαίνεται του συγγραφέα.
Από την άλλη, τα προβλήματα της καλλιέργειας της γης και της δασοκομίας τον ωθούσαν προς τη βοτανική, προς τη μελέτη ιδίως των έργων του μεγάλου Άγγλου φυσιοδίφη, του Στίβεν Χέιλς (1677-1761). Από το έργο αυτό τον ενδιέφερε ιδιαίτερα ό,τι αφορούσε την ανατομική και τη φυσιολογία των φυτών που υπήρχαν στο βιβλίο του Χέιλς «Φυτική στατική» (Λονδίνο, 1727). Το έργο παρουσίαζε ο συγγραφέας του ως αποτέλεσμα πειραμάτων γύρω από τους χυμούς των φυτών, ως δοκίμιο φυσικής ιστορίας του φυτικού κόσμου. Χάρις σε αυτό ο Χέιλς υπήρξε ένας από τους ιδρυτές της νεώτερης φυτοφυσιολογίας. Οι ακριβείς παρατηρήσεις του και η μέθοδος που εφάρμοσε για τη μελέτη της κυκλοφορίας των υγρών στα φυτά, της απορροφητικής λειτουργίας των ριζών και άλλων προβλημάτων φυτικής φυσιολογίας, συντέλεσαν αποφασιστικά στην εξέλιξη της σκέψης και τη διαμόρφωση των ενδιαφερόντων του Μπιφόν.Ένα άλλο γεγονός, όχι λιγότερο σημαντικό, που είχε και πάλι την αφετηρία του στη διαχείριση των κτημάτων του, είναι οι πολύ στενές σχέσεις που ήταν υποχρεωμένος να διατηρεί με τον περίφημο Βασιλικό Κήπο των Παρισίων, που στην εποχή του αποτελούσε ένα μοναδικό κέντρο βοτανικών σπουδών. Διευθυντής του ήταν τότε ο Ντιλέ που σύντομα περιέβαλε το νεαρό Μπιφόν με βαθιά εκτίμηση. Έτσι με το θάνατό του που συνέβη το 1739, ο Μπιφόν καταλαμβάνει τη θέση του στη διεύθυνση του Βασιλικού Κήπου.
Η ΕΝΑΡΞΗ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΕΡΓΟΥΑπό την είσοδό του στο Βασιλικό Κήπο και για μισό αιώνα, ο Μπιφόν αφιερώνει όλες του τις δυνάμεις στην πραγματοποίηση δύο μεγάλων σχεδίων. Το ένα είναι η μετατροπή του Βασιλικού Κήπου σε πραγματικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, αφιερωμένο όχι μόνο στο φυτικό, αλλά και στα άλλα δύο βασίλεια της φύσης: το ορυκτό και το ζωικό. Το άλλο είναι ένα έργο που να περιγράφει και να ερμηνεύει όλο τον κόσμο της φύσης, ως ενιαίο και οργανικό σύνολο. Η ενιαία αντίληψη των φαινομένων της φύσης, τυπικό χαρακτηριστικό της σκέψης του Μπιφόν, έχει τις ρίζες στην πλατιά μόρφωση που απέκτησε πολύ νέος και ιδίως στη διορατική μεγαλοφυΐα του που ήταν σε θέση να ανακαλύπτει πολύ γρήγορα σχέσεις ανάμεσα σε φαινόμενα, επιφανειακά τελείως άσχετα. Εδώ έχει τη θέση του κι ο φιλοσοφικός στοχασμός της εποχής στον οποίο συμμετείχε ο μεγάλος φυσιοδίφης με βάθος και πάθος. Αρκεί να λάβει κανείς υπόψη του ότι στο Παρίσι, όπου κιόλας ο Μπιφόν εργαζόταν από μια δεκαετία, εκδιδόταν το 1751 ο Α' τόμος της «Εγκυκλοπαίδειας», του επιστημονικού αυτού έργου του Ντιντερό (1713-1784), ντ’ Αλαμπέρ (1717-1783) και τόσων περίφημων συνεργατών του.
ΟΙ ΔΥΟ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥΕνώ έξω στο Παρίσι οι ζυμώσεις της καθημερινής ζωής γίνονται όλο και πιο ισχυρές, προετοιμάζοντας την πρώτη πράξη της Γαλλικής Επανάστασης, τη δημιουργία δηλαδή το 1793 της Εθνοσυνέλευσης, σε πείσμα της τάξης των ευγενών που συνεχώς καταρρέει, ο Μπιφόν στον Κήπο εξακολουθεί με εντυπωσιακή δραστηριότητα το διπλό του έργο.
Οι δυσκολίες ιδίως της συλλογής του ανεξάντλητου υλικού που θα αποτελέσει υπό την άγρυπνη παρακολούθησή του το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, το μεγαλύτερο στο είδος του, ακόμα και σήμερα, είναι τεράστιες. Στο μουσείο αυτό θα συγκεντρωθούν σπουδαιότατες συλλογές για να αποτελέσουν τη βάση μελετών σε κάθε κλάδο των φυσικών επιστημών.
Η άλλη πλευρά του έργου του είναι ίσως περισσότερο αξιοθαύμαστη. Δέκα μόλις χρόνια μετά την ανάληψη της διεύθυνσης του Βασιλικού Κήπου έχει έτοιμους τους πρώτους τρεις από τους 44 τόμους της «Γενικής και ειδικής φυσικής ιστορίας» του, από τους οποίους τυπώθηκαν όσο ζούσε οι 36.
Το 1749 ο Μπιφόν έγραψε την «Ιστορία της γης», με την οποία τοποθετούσε τις βάσεις της σύγχρονης γεωλογίας. Αμέσως σχεδόν ακολούθησε η «Ιστορία των ζώων» με αξιολογότατες εμβρυολογικές και οργανογενετικές παρατηρήσεις και σημαντικό μέρος του βιβλίου αφιερωμένο στη συγκριτική ανατομική και φυσιολογία μεταξύ φυτών και ζώων. Στην «Ιστορία του ανθρώπου» που δεν άργησε να εκδοθεί μετά από τα δύο προηγούμενα έργα του, τοποθετεί τα θεμέλια της σύγχρονης δημογραφικής στατιστικής.
Ενώ όμως στην πλειονότητα των τόμων της «Φυσικής Ιστορίας» του κάνει έργο κυρίως περιγραφικό, στους 3 αυτούς πρώτους τόμους του, καθώς και στις «Εποχές της φύσης» εκθέτει θεωρίες, αντιλήψεις και διαισθήσεις που, όπως είναι διατυπωμένες από την εκλεκτή πέννα του, αφήνουν τον αναγνώστη κυριολεκτικά κατάπληκτο.
Όταν το 1788 ο κόμης ντε Μπιφόν[1] πέθανε, ο δρόμος για την ανανέωση όλων των θεωριών που είχαν διατυπωθεί για τη ζωή ήταν πια ανοικτός. Είναι ο δρόμος που οδηγεί στη δική μας εποχή με τα καταπληκτικά της επιτεύγματα.
[1] Τον τίτλο τον είχε πάρει το 1771 σε αναγνώριση της επιστημονικής του αξίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου