Το τεράστιο ερευνητικό και οργανωτικό έργο που πραγματοποιήθηκε το 17ο και το 18ο αιώνα επάνω στις γραμμές που χάραξαν ο Βάκων, ο Γαλιλαίος και ο Καρτέσιος, έφτασε στο αποκορύφωμά του το 19ο αιώνα. Η θετικιστική βιολογική αντίληψη που επικράτησε το 18ο αιώνα χάρις στο έργο ανθρώπων όπως ο Σπαλαντσάνι και ο Μοργκάνι, παρόλο που στο τέλος του αιώνα αυτού νοθεύτηκε από μια μορφή ιδεαλισμού, είναι εκείνη που άνοιξε το δρόμο του αιώνα για τον οποίον θα μιλήσουμε στη συνέχεια.
ΤΑ ΜΕΓΑΛΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ
Οι προϋποθέσεις της τεράστιας ανάπτυξης της επιστήμης, με την πιο σύγχρονη έννοια του όρου, πρέπει να αναζητηθούν στα ιστορικά και πνευματικά γεγονότα των τελευταίων δεκαετιών του 18ου αιώνα.
Από τις ιδέες του Διαφωτισμού δημιουργήθηκε μια πρωτοφανής αναστάτωση πολιτικών και κοινωνικών αντιλήψεων, που αποκορυφώνεται στο κατά κάποιο τρόπο τραγικό και γεμάτο σφάλματα γεγονός της Γαλλικής Επανάστασης, για να διαδοθεί στη συνέχεια στην Ευρώπη με την καταιγίδα των Ναπολεόντειων πολέμων.
Στο κλίμα του φλογερού ενθουσιασμού που αναπτύχθηκε έτσι στο πνευματικό πεδίο, παρά τις αντιφάσεις και τις αντιδραστικές όψεις του, μπόρεσαν να αναπτυχθούν, όπως ήταν επόμενο, οι γονιμότερες και πιο επαναστατικές ιδέες, που οι καταβολές τους είχαν τεθεί από τους δυο προηγούμενους αιώνες. Σ’ αυτό, συνέβαλε πολύ η νέα κατεύθυνση που έδωσε στη φιλοσοφία ο Καντ. Ο Γερμανός φιλόσοφος έλαβε υπόψη του τη θετική πλευρά αφενός του ορθολογιστικού ρεύματος, εκτιμώντας στο μέτρο της την αναγκαιότητα του «απριορισμού» για την οικοδόμηση μιας επιστήμης άξιας του ονόματός της και αφετέρου του εμπειρισμού, αναγνωρίζοντας τη σημασία της εμπειρίας, για να αποφεύγονται οι αφηρημένες πνευματικές κατασκευές. Συγχρόνως όμως διακήρυττε τα ανυπέρβλητα όρια που έμπαιναν από τα πράγματα, τόσο στον καθαρό ορθολογισμό, όσο και στον καθαρό εμπειρισμό, λόγω της ατέλειας των διαβεβαιώσεων του πρώτου και της ανικανότητας της καθολικής σύλληψης της γνώσης από τον δεύτερο.
Με τέτοιες αντιλήψεις, οι αυστηρότεροι εμπειριστές όπως ο Ντέιβιντ Χιουμ (1711-1776) κατέληξαν να πέσουν σ’ ένα βαρύ σκεπτικισμό. Υποστήριξαν ότι είναι αδύνατη για το ανθρώπινο πνεύμα η οικοδόμηση μιας καθολικής επιστήμης, ενός νόμου π.χ. που να ισχύει για όλα τα εκκρεμή, σε όσα ο άνθρωπος πειραματίστηκε και πρόκειται ακόμα να πειραματιστεί. Ένας τέτοιος όμως σκεπτικισμός δεν συμβιβαζόταν με τα αποτελέσματα της σωστής εφαρμογής της πειραματικής μεθόδου. Πώς μπορούσε όμως να βεβαιώσει θεωρητικά ο εμπειριστής το αδύνατο της οικοδόμησης μιας επιστήμης με καθολική ισχύ, όταν οι επιστήμονες, με μοναδικό στήριγμα το πείραμα, οικοδομούσαν την επιστήμη κατά τρόπο μοναδικό;
Ο Καντ, με το να έχει συλλάβει τα ελαττώματα του εμπειρισμού, όπως και του ορθολογισμού, τοποθέτησε τις βάσεις της σύγχρονης σκέψης και πρόσφερε στις γενιές που ακολουθούσαν τα βασικά όργανα για την οικοδόμηση της γνώσης. Η διαπίστωση αυτή δεν παύει να έχει την ισχύ της και παρά τις τροποποιήσεις, συχνά δε και τον πόλεμο που υπέστησαν οι ιδέες του. Ο Καντ παρακίνησε το ανθρώπινο πνεύμα σε επανάσταση, ανοίγοντας νέους δρόμους, ξεκαθαρίζοντας τους παλιούς, θέτοντας νέα προβλήματα και υποδεικνύοντας καινούργιες δυνατότητας για την επίλυσή τους.
Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Από τον καιρό της ουμανιστικής επανάστασης και ακόμα πιο πολύ από την ανακάλυψη της τυπογραφίας κατά την Αναγέννηση, παρατηρείται σε εντεινόμενο ρυθμό ένα φαινόμενο: η διάδοση του πολιτισμού που βγαίνοντας από τα τείχη των μοναστηριών έμπαινε στα σπίτια των λαϊκών τάξεων.
Η εξέλιξη όμως του φαινομένου αυτού είχε τα όριά της. Είναι γεγονός ότι τη θέση των μοναστηριών κατέλαβαν οι αυλές των φωτισμένων ηγεμόνων, οι ακαδημίες και τα κέντρα ερευνών που εκείνοι ίδρυαν, οι δε επιστήμονες που σύχναζαν εκεί ήταν λαϊκοί. Παρόλα αυτά και οι άνθρωποι αυτοί ανήκαν σε κλειστές ομάδες. Η μόρφωση συνέχιζε να είναι προνόμιο των λίγων. Δεν είχε ακόμα προσεγγίσει το λαό.
Με τον «αιώνα των φώτων» η μόρφωση εκλαϊκεύεται περισσότερο. Οι ιδέες για την ισότητα των ανθρώπων και την καθολική ισχύ της λογικής ήταν τα κίνητρα των «διαφωτιστών» προς την οδό της εκλαΐκευσης. Έτσι βλέπουμε να κυκλοφορούν εφημερίδες πολιτικής και κοινωνικής ενημέρωσης και περιοδικές εκδόσεις, στις οποίες δημοσιεύονται οι μελέτες και τα πορίσματα των ερευνών μεγάλων επιστημόνων. Βλέπουμε ακόμα να εκδίδεται η «Εγκυκλοπαίδεια ή Λεξικό των Επιστημών, των Τεχνών και των Επαγγελμάτων» σε 28 τόμους, μεταξύ 1751 και 1772, γραμμένη από τους διαπρεπέστερους «διαφωτιστές».
Η ΔΙΨΑ ΓΙΑ ΜΟΡΦΩΣΗ ΓΙΝΕΤΑΙ ΜΟΔΑ
Αλλά οι εκδηλώσεις αυτές δεν σταματούν εκεί. Γράφονται εκλαϊκευμένα εγχειρίδια π.χ. «Η αστρονομία για κυρίες» και «Τα μαθηματικά για κυρίες». Ο κόσμος καταλαμβάνεται από τη μανία της εξερεύνησης του ουρανού με τη βοήθεια οπτικών οργάνων, της παρατήρησης της φύσης (των εντόμων, των φύλλων των ανθέων) με μεγεθυντικούς φακούς. Η χρήση των γυαλιών γίνεται μόδα: ήθελαν να παρατηρήσουν τα πάντα μέσα από το φακό, που κάπου - κάπου δεν ήταν τίποτα περισσότερο από ένα απλό, αλλά ωραία διακοσμημένο γυαλί. Φυσικά επρόκειτο πια για υπερβολές που άγγιζαν τα όρια του γελοίου, ήταν όμως συγχρόνως και η απόδειξη του γεγονότος ότι η επιστήμη είχε πια μπει στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων.
Με τον τρόπο αυτό και με τις καθημερινές εφαρμογές της τεχνικής, η επιστήμη καταλάμβανε ξεχωριστή θέση στη ζωή των λαών. Οι κυβερνήσεις αντιλήφθηκαν τη σημασία της μεταβολής, άλλες, όπως του Ναπολέοντα, από δική τους πρωτοβουλία και άλλες, λιγότερο φωτισμένες, υπό την πίεση των πραγμάτων και ενδιαφέρθηκαν για την πρόοδο της επιστήμης. Το 19ο αιώνα οι επιστημονικές αποστολές που οργανώνονται από τις κυβερνήσεις των διαφόρων χωρών γίνονται όλο και πιο συχνές, τα επιστημονικά κέντρα πολλαπλασιάζονται και τα επιστημονικά έντυπα γίνονται ανάρπαστα. Αναγνώστες κάθε τάξης σχηματίζουν ουρά έξω από τα βιβλιοπωλεία για να αποκτήσουν μια νέα έκδοση που περιγράφει κάποια ανακάλυψη, μια νέα θεωρία ή το ταξίδι κάποιου εξερευνητή.
ΤΑ ΠΕΡΠΕΤΕΙΩΔΗ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ ΒΡΙΣΚΟΥΝ ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ
Η στροφή του ανθρώπου προς την επιστήμη φθάνει σε τέτοιο σημείο, ώστε να επηρεάσει και το περιπετειώδες ανάγνωσμα δια μέσου των πιο εκλεκτών εκπροσώπων του.
Έτσι, ενώ από τη μια ανθεί το ρομαντικό μυθιστόρημα με κύριους εκπροσώπους τον Ουώλτερ Σκοτ, τον Βίκτορα Ουγκώ και σε λαϊκότερο επίπεδο τον Αλέξανδρο Δουμά πατέρα, με τους «Τρεις σωματοφύλακες», βλέπουμε να διευρύνεται ο κύκλος των μυθιστοριογράφων του τύπου του Ιούλιου Βερν, που παίρνουν τα θέματά τους από την επιστήμη. Οι εμπνεύσεις τους κατευθύνονται από την ενθουσιώδη αισιοδοξία που είχαν γεννήσει στις ψυχές όλων των ανθρώπων, κάθε μόρφωσης και τάξης, οι εντυπωσιακές ανακαλύψεις και τα επιτεύγματα της τεχνικής. Αρκεί να θυμηθεί κανείς τη μεγάλη αίθουσα μελέτης του πλοιάρχου Νέμο στον «Ναυτίλο» του, τις εικόνες της υποβρύχιας ζωής που εκτυλίσσονται εμπρός στα κρυστάλλινα φινιστρίνια του σκάφους που έπλασε η φαντασία του Βερν, τα υποβρύχια, τις τηλεοράσεις, τα τηλέφωνα και τις τεχνητές ηπείρους του Ρομπίντα, για να καταλάβει το φλογερό ενδιαφέρον του αναγνωστικού κοινού για κάθε τι το σχετικό με την επιστήμη.
ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
Η κατάσταση αυτή, όπως διαμορφώθηκε, είχε τις απαιτήσεις της. Η έρευνα, όσο γινόταν πιο πολύπλοκη, τόσο πιο εξειδικευμένο προσωπικό απαιτούσε, πράγμα που προϋπόθετε ανάλογη εκπαιδευτική προσπάθεια. Τα νοσοκομεία πολλαπλασιάζονταν και μερικά από αυτά μεταβάλλονταν σε πρότυπα κέντρα έρευνας και ινστιτούτα ιδρύονταν έξω από κάθε εξάρτηση από το διδακτικό έργο των πανεπιστημίων. Όλα αυτά δημιουργούσαν προβλήματα ικανά να λυθούν μόνο με την ομαδική εργασία. Με βάση την πειραματική μέθοδο οι ιατρικές και γενικότερα οι βιολογικές έρευνες προωθήθηκαν κυρίως προς τρεις κατευθύνσεις: τη μορφολογία, τη φυσιολογία και τη μικροσκοπική έρευνα, που μετά τη στασιμότητα του 18ου αιώνα παίρνει νέα ώθηση.
Οι τελειοποιήσεις των οργάνων που κληροδότησε ο προηγούμενος αιώνας επέτρεψαν όχι μόνο μεγαλύτερες μεγεθύνσεις με λιγότερα σφάλματα, αλλά ανανέωσαν τη μελέτη των μικροοργανισμών. Αποφασιστικής σημασίας γεγονός στον τομέα της μικροσκοπίας υπήρξε η ανακάλυψη από τον Τζιοβάνι Μπατίστα Αμίτσι (1786-1863) του καταδυτικού φακού: ο αντικειμενικός φακός του μικροσκοπίου ήταν βυθισμένος σ’ ένα ομοιογενές μέσο, υγρό με τον ίδιο σχεδόν δείκτη διάθλασης με το υλικό στο οποίο είχε προσηλωμένο το παρατηρούμενο αντικείμενο, πράγμα που επέτρεπε την εκμετάλλευση των ιδιοτήτων του φωτός στο ανώτερο δυνατό σημείο. Με το φακό αυτό η διακριτική ικανότητα του μικροσκοπίου έφθανε το όριο των 15 δεκάκις χιλιοστών του χιλιοστόμετρου.
Με μια τέτοια ανακάλυψη οι δισταγμοί και οι επιφυλάξεις του 17ου αιώνα απέναντι στην οπτική μεγέθυνση λόγω των σφαλμάτων των φακών, που είχαν οδηγήσει στη στασιμότητα της μικροσκοπίας το 18ο αιώνα, καταρρέουν. Η μικροσκοπική έρευνα θα οδηγήσει τώρα κατευθείαν στο κύτταρο και τα μικρόβια.
ΤΑ ΜΕΓΑΛΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ
Οι προϋποθέσεις της τεράστιας ανάπτυξης της επιστήμης, με την πιο σύγχρονη έννοια του όρου, πρέπει να αναζητηθούν στα ιστορικά και πνευματικά γεγονότα των τελευταίων δεκαετιών του 18ου αιώνα.
Από τις ιδέες του Διαφωτισμού δημιουργήθηκε μια πρωτοφανής αναστάτωση πολιτικών και κοινωνικών αντιλήψεων, που αποκορυφώνεται στο κατά κάποιο τρόπο τραγικό και γεμάτο σφάλματα γεγονός της Γαλλικής Επανάστασης, για να διαδοθεί στη συνέχεια στην Ευρώπη με την καταιγίδα των Ναπολεόντειων πολέμων.
Στο κλίμα του φλογερού ενθουσιασμού που αναπτύχθηκε έτσι στο πνευματικό πεδίο, παρά τις αντιφάσεις και τις αντιδραστικές όψεις του, μπόρεσαν να αναπτυχθούν, όπως ήταν επόμενο, οι γονιμότερες και πιο επαναστατικές ιδέες, που οι καταβολές τους είχαν τεθεί από τους δυο προηγούμενους αιώνες. Σ’ αυτό, συνέβαλε πολύ η νέα κατεύθυνση που έδωσε στη φιλοσοφία ο Καντ. Ο Γερμανός φιλόσοφος έλαβε υπόψη του τη θετική πλευρά αφενός του ορθολογιστικού ρεύματος, εκτιμώντας στο μέτρο της την αναγκαιότητα του «απριορισμού» για την οικοδόμηση μιας επιστήμης άξιας του ονόματός της και αφετέρου του εμπειρισμού, αναγνωρίζοντας τη σημασία της εμπειρίας, για να αποφεύγονται οι αφηρημένες πνευματικές κατασκευές. Συγχρόνως όμως διακήρυττε τα ανυπέρβλητα όρια που έμπαιναν από τα πράγματα, τόσο στον καθαρό ορθολογισμό, όσο και στον καθαρό εμπειρισμό, λόγω της ατέλειας των διαβεβαιώσεων του πρώτου και της ανικανότητας της καθολικής σύλληψης της γνώσης από τον δεύτερο.
Με τέτοιες αντιλήψεις, οι αυστηρότεροι εμπειριστές όπως ο Ντέιβιντ Χιουμ (1711-1776) κατέληξαν να πέσουν σ’ ένα βαρύ σκεπτικισμό. Υποστήριξαν ότι είναι αδύνατη για το ανθρώπινο πνεύμα η οικοδόμηση μιας καθολικής επιστήμης, ενός νόμου π.χ. που να ισχύει για όλα τα εκκρεμή, σε όσα ο άνθρωπος πειραματίστηκε και πρόκειται ακόμα να πειραματιστεί. Ένας τέτοιος όμως σκεπτικισμός δεν συμβιβαζόταν με τα αποτελέσματα της σωστής εφαρμογής της πειραματικής μεθόδου. Πώς μπορούσε όμως να βεβαιώσει θεωρητικά ο εμπειριστής το αδύνατο της οικοδόμησης μιας επιστήμης με καθολική ισχύ, όταν οι επιστήμονες, με μοναδικό στήριγμα το πείραμα, οικοδομούσαν την επιστήμη κατά τρόπο μοναδικό;
Ο Καντ, με το να έχει συλλάβει τα ελαττώματα του εμπειρισμού, όπως και του ορθολογισμού, τοποθέτησε τις βάσεις της σύγχρονης σκέψης και πρόσφερε στις γενιές που ακολουθούσαν τα βασικά όργανα για την οικοδόμηση της γνώσης. Η διαπίστωση αυτή δεν παύει να έχει την ισχύ της και παρά τις τροποποιήσεις, συχνά δε και τον πόλεμο που υπέστησαν οι ιδέες του. Ο Καντ παρακίνησε το ανθρώπινο πνεύμα σε επανάσταση, ανοίγοντας νέους δρόμους, ξεκαθαρίζοντας τους παλιούς, θέτοντας νέα προβλήματα και υποδεικνύοντας καινούργιες δυνατότητας για την επίλυσή τους.
Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Από τον καιρό της ουμανιστικής επανάστασης και ακόμα πιο πολύ από την ανακάλυψη της τυπογραφίας κατά την Αναγέννηση, παρατηρείται σε εντεινόμενο ρυθμό ένα φαινόμενο: η διάδοση του πολιτισμού που βγαίνοντας από τα τείχη των μοναστηριών έμπαινε στα σπίτια των λαϊκών τάξεων.
Η εξέλιξη όμως του φαινομένου αυτού είχε τα όριά της. Είναι γεγονός ότι τη θέση των μοναστηριών κατέλαβαν οι αυλές των φωτισμένων ηγεμόνων, οι ακαδημίες και τα κέντρα ερευνών που εκείνοι ίδρυαν, οι δε επιστήμονες που σύχναζαν εκεί ήταν λαϊκοί. Παρόλα αυτά και οι άνθρωποι αυτοί ανήκαν σε κλειστές ομάδες. Η μόρφωση συνέχιζε να είναι προνόμιο των λίγων. Δεν είχε ακόμα προσεγγίσει το λαό.
Με τον «αιώνα των φώτων» η μόρφωση εκλαϊκεύεται περισσότερο. Οι ιδέες για την ισότητα των ανθρώπων και την καθολική ισχύ της λογικής ήταν τα κίνητρα των «διαφωτιστών» προς την οδό της εκλαΐκευσης. Έτσι βλέπουμε να κυκλοφορούν εφημερίδες πολιτικής και κοινωνικής ενημέρωσης και περιοδικές εκδόσεις, στις οποίες δημοσιεύονται οι μελέτες και τα πορίσματα των ερευνών μεγάλων επιστημόνων. Βλέπουμε ακόμα να εκδίδεται η «Εγκυκλοπαίδεια ή Λεξικό των Επιστημών, των Τεχνών και των Επαγγελμάτων» σε 28 τόμους, μεταξύ 1751 και 1772, γραμμένη από τους διαπρεπέστερους «διαφωτιστές».
Η ΔΙΨΑ ΓΙΑ ΜΟΡΦΩΣΗ ΓΙΝΕΤΑΙ ΜΟΔΑ
Αλλά οι εκδηλώσεις αυτές δεν σταματούν εκεί. Γράφονται εκλαϊκευμένα εγχειρίδια π.χ. «Η αστρονομία για κυρίες» και «Τα μαθηματικά για κυρίες». Ο κόσμος καταλαμβάνεται από τη μανία της εξερεύνησης του ουρανού με τη βοήθεια οπτικών οργάνων, της παρατήρησης της φύσης (των εντόμων, των φύλλων των ανθέων) με μεγεθυντικούς φακούς. Η χρήση των γυαλιών γίνεται μόδα: ήθελαν να παρατηρήσουν τα πάντα μέσα από το φακό, που κάπου - κάπου δεν ήταν τίποτα περισσότερο από ένα απλό, αλλά ωραία διακοσμημένο γυαλί. Φυσικά επρόκειτο πια για υπερβολές που άγγιζαν τα όρια του γελοίου, ήταν όμως συγχρόνως και η απόδειξη του γεγονότος ότι η επιστήμη είχε πια μπει στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων.
Με τον τρόπο αυτό και με τις καθημερινές εφαρμογές της τεχνικής, η επιστήμη καταλάμβανε ξεχωριστή θέση στη ζωή των λαών. Οι κυβερνήσεις αντιλήφθηκαν τη σημασία της μεταβολής, άλλες, όπως του Ναπολέοντα, από δική τους πρωτοβουλία και άλλες, λιγότερο φωτισμένες, υπό την πίεση των πραγμάτων και ενδιαφέρθηκαν για την πρόοδο της επιστήμης. Το 19ο αιώνα οι επιστημονικές αποστολές που οργανώνονται από τις κυβερνήσεις των διαφόρων χωρών γίνονται όλο και πιο συχνές, τα επιστημονικά κέντρα πολλαπλασιάζονται και τα επιστημονικά έντυπα γίνονται ανάρπαστα. Αναγνώστες κάθε τάξης σχηματίζουν ουρά έξω από τα βιβλιοπωλεία για να αποκτήσουν μια νέα έκδοση που περιγράφει κάποια ανακάλυψη, μια νέα θεωρία ή το ταξίδι κάποιου εξερευνητή.
ΤΑ ΠΕΡΠΕΤΕΙΩΔΗ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ ΒΡΙΣΚΟΥΝ ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ
Η στροφή του ανθρώπου προς την επιστήμη φθάνει σε τέτοιο σημείο, ώστε να επηρεάσει και το περιπετειώδες ανάγνωσμα δια μέσου των πιο εκλεκτών εκπροσώπων του.
Έτσι, ενώ από τη μια ανθεί το ρομαντικό μυθιστόρημα με κύριους εκπροσώπους τον Ουώλτερ Σκοτ, τον Βίκτορα Ουγκώ και σε λαϊκότερο επίπεδο τον Αλέξανδρο Δουμά πατέρα, με τους «Τρεις σωματοφύλακες», βλέπουμε να διευρύνεται ο κύκλος των μυθιστοριογράφων του τύπου του Ιούλιου Βερν, που παίρνουν τα θέματά τους από την επιστήμη. Οι εμπνεύσεις τους κατευθύνονται από την ενθουσιώδη αισιοδοξία που είχαν γεννήσει στις ψυχές όλων των ανθρώπων, κάθε μόρφωσης και τάξης, οι εντυπωσιακές ανακαλύψεις και τα επιτεύγματα της τεχνικής. Αρκεί να θυμηθεί κανείς τη μεγάλη αίθουσα μελέτης του πλοιάρχου Νέμο στον «Ναυτίλο» του, τις εικόνες της υποβρύχιας ζωής που εκτυλίσσονται εμπρός στα κρυστάλλινα φινιστρίνια του σκάφους που έπλασε η φαντασία του Βερν, τα υποβρύχια, τις τηλεοράσεις, τα τηλέφωνα και τις τεχνητές ηπείρους του Ρομπίντα, για να καταλάβει το φλογερό ενδιαφέρον του αναγνωστικού κοινού για κάθε τι το σχετικό με την επιστήμη.
ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
Η κατάσταση αυτή, όπως διαμορφώθηκε, είχε τις απαιτήσεις της. Η έρευνα, όσο γινόταν πιο πολύπλοκη, τόσο πιο εξειδικευμένο προσωπικό απαιτούσε, πράγμα που προϋπόθετε ανάλογη εκπαιδευτική προσπάθεια. Τα νοσοκομεία πολλαπλασιάζονταν και μερικά από αυτά μεταβάλλονταν σε πρότυπα κέντρα έρευνας και ινστιτούτα ιδρύονταν έξω από κάθε εξάρτηση από το διδακτικό έργο των πανεπιστημίων. Όλα αυτά δημιουργούσαν προβλήματα ικανά να λυθούν μόνο με την ομαδική εργασία. Με βάση την πειραματική μέθοδο οι ιατρικές και γενικότερα οι βιολογικές έρευνες προωθήθηκαν κυρίως προς τρεις κατευθύνσεις: τη μορφολογία, τη φυσιολογία και τη μικροσκοπική έρευνα, που μετά τη στασιμότητα του 18ου αιώνα παίρνει νέα ώθηση.
Οι τελειοποιήσεις των οργάνων που κληροδότησε ο προηγούμενος αιώνας επέτρεψαν όχι μόνο μεγαλύτερες μεγεθύνσεις με λιγότερα σφάλματα, αλλά ανανέωσαν τη μελέτη των μικροοργανισμών. Αποφασιστικής σημασίας γεγονός στον τομέα της μικροσκοπίας υπήρξε η ανακάλυψη από τον Τζιοβάνι Μπατίστα Αμίτσι (1786-1863) του καταδυτικού φακού: ο αντικειμενικός φακός του μικροσκοπίου ήταν βυθισμένος σ’ ένα ομοιογενές μέσο, υγρό με τον ίδιο σχεδόν δείκτη διάθλασης με το υλικό στο οποίο είχε προσηλωμένο το παρατηρούμενο αντικείμενο, πράγμα που επέτρεπε την εκμετάλλευση των ιδιοτήτων του φωτός στο ανώτερο δυνατό σημείο. Με το φακό αυτό η διακριτική ικανότητα του μικροσκοπίου έφθανε το όριο των 15 δεκάκις χιλιοστών του χιλιοστόμετρου.
Με μια τέτοια ανακάλυψη οι δισταγμοί και οι επιφυλάξεις του 17ου αιώνα απέναντι στην οπτική μεγέθυνση λόγω των σφαλμάτων των φακών, που είχαν οδηγήσει στη στασιμότητα της μικροσκοπίας το 18ο αιώνα, καταρρέουν. Η μικροσκοπική έρευνα θα οδηγήσει τώρα κατευθείαν στο κύτταρο και τα μικρόβια.
.bmp)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου