Παστέρ και Κοχ, ένας Γάλλος και ένας Γερμανός, είναι δυο φυσιογνωμίες που δεσπόζουν στην ιστορία της ιατρικής. Η συμβολή τους στην πρόοδο της επιστήμης υπήρξε σημαντική, ιδίως χάρις στην ανακάλυψη του «απείρως μικρού», που αποτέλεσε την πιο καρποφόρα ιατρική επανάσταση στους αιώνες.
Ας μιλήσουμε τώρα για την ιστορία του Κοχ που δεν είναι λιγότερο συναρπαστική από εκείνη του Παστέρ. Ο Κοχ γεννήθηκε το 1843 στο χωριό Κλάουσταλ στο Αννόβερο, τρίτος ανάμεσα σε έντεκα γιους ενός υπαλλήλου μεταλλείων. Βρισκόταν στο Βόλσταϊν της Σιλεσίας όταν άρχισε να ασχολείται με το περίεργο εκείνο «φύκος» για το οποίο τόσο λόγος γινόταν: με το μικρόβιο του άνθρακα. Κατά περίεργη μάλιστα σύμπτωση, Παστέρ και Κοχ, εργάζονταν συγχρόνως επάνω στο ίδιο αντικείμενο, ο καθένας χωριστά και χωρίς να γνωρίζει την ύπαρξη του άλλου, δημιουργώντας τη μικροβιολογία. Όταν όμως ανακοίνωσαν τις ανακαλύψεις τους άρχισε να εκδηλώνεται μια αντιζηλία μεταξύ τους. Είπαν ότι ο Κοχ ζήλευε τον μεγάλο Γάλλο συνάδελφό του. Ζήλευε όμως πραγματικά ο Κοχ που ήταν 20 χρόνια νεώτερος από τον Παστέρ; Το συμπέρασμα είναι δύσκολο. Το επιστημονικό κλίμα της εποχής ήταν άλλωστε τότε διαφορετικό από σήμερα. Η τωρινή παγκοσμιότητα της επιστήμης ήταν άγνωστη και οι επιστήμονες ήταν διατηρημένοι σε σχολές που τις χώριζε φοβερή αντιζηλία.
Όταν σε ηλικία 33 ετών ο Κοχ δημοσίευε την εργασία του για το μικρόβιο του άνθρακα, οι Γάλλοι του έκαναν κριτική χωρίς φειδώ. Ο ίδιος ο Παστέρ όμως είχε εγκρίνει τα πειράματα του Κοχ που είχε αρχίσει και ο ίδιος.
Ύστερα κάλεσαν τον Κοχ στην Αυτοκρατορική Υγειονομική Υπηρεσία του Βερολίνου, όπου περιστοιχίσθηκε από ένα λαμπρό επιτελείο συνεργατών, μερικοί από τους οποίους, όπως ο Λέφλερ (Friedrich Löffler) (1852-1915), ο Γκάφκυ, ο Έμπερτ (Karl Josef Eberth) (1835-1926), ο Βάσερμαν (August von Wassermann) (1866-1925), ο Κιταζάτο, έγιναν αργότερα διάσημοι. Η μικροβιολογική τεχνική που βρήκε, όταν ανέλαβε, ήταν υποτυπώδης. Ο Κοχ ανακάλυψε μια νέα μέθοδο καλλιέργειας μικροβίων σε ζελατινούχο ζωμό που στερεοποιείτο όταν χυνόταν σε γυάλινο δοχείο. Ο Παστέρ εντυπωσιάστηκε από την ανακάλυψη του Κοχ και όταν τον συνάντησε στο Διεθνές Συνέδριο του Λονδίνου το 1881 του έτεινε το χέρι, αναφωνώντας: «Είναι μια μεγάλη πρόοδος!». Πράγματι από πολλούς θεωρείται ως η σπουδαιότερη ανακάλυψη του Κοχ, εκείνη που επέτρεψε έκτοτε τη λήψη καθαρών μικροβιακών καλλιεργειών.
Σπουδαίες υπήρξαν επίσης οι μελέτες του Κοχ γύρω από τη μόλυνση των τραυμάτων και τα αντισηπτικά, γιατί επέτρεψαν στον Λίστερ να εγκαινιάσει την περίοδο της αντισηψίας στη χειρουργική.
Η 24η Μαρτίου 1882 είναι ημέρα ιστορική για την επιστήμη και για τον Κοχ: ο Γερμανός σοφός ανακοινώνει στη Φυσιολογική Εταιρεία του Βερολίνου την ανακάλυψη του μικροβίου της φυματίωσης, που κατόρθωσε να απομονώσει και να καλλιεργήσει.
Για να καταλήξει στο αποτέλεσμα αυτό ο Κοχ κυκλοφορούσε επί μήνες στο νοσοκομείο του Βερολίνου εξετάζοντας πτώματα: την ημέρα στο χώρο των νεκροτομών και τη νύχτα στο μικροσκόπιο. Εμβολίασε χιλιάδες ινδικά χοιρίδια και κουνέλια, τριάντα σκύλους, δέκα κότες, δώδεκα περιστέρια και λευκούς ποντικούς με ιστούς ασθενών. Η δουλειά αυτή, όπως έλεγε ο ίδιος, κόντευε να του σπάσει τα νεύρα. Τα ζώα ψοφούσαν το ένα μετά το άλλο και το καθένα τους στοίχιζε στον Κοχ 18 ωρών απασχόληση. «Μόνο στους φυματικούς ανθρώπους και τα φυματικά ζώα βρίσκω τα βακτηρίδια αυτά με το μπλε χρώμα», γράφει στο ημερολόγιό του. Το τελευταίο του πείραμα, το αποφασιστικό, κράτησε 15 ημέρες. Όταν τελείωσε κι αυτό, μπορούσε να υποστηρίξει ότι ανακάλυψε το μικρόβιο της φυματίωσης.
Ο Κοχ εξέθεσε τις λεπτομέρειες των προσπαθειών του εκείνων στην ιστορική συνεδρίαση. Τα τελευταία του όμως λόγια καλύπτει παγερή σιωπή. Ο Κοχ μαζεύει τα φύλλα της ανακοίνωσής του και περιμένει να αρχίσει η συζήτηση. Όμως κανείς δεν παίρνει το λόγο. Τα μάτια όλων είναι γυρισμένα προς τον μεγάλο Φίρχοβ, που πολλές φορές με ένα του νεύμα είχε καταρρίψει την πιθανή ορθότητα μιας θεωρίας.
Αυτός όμως δεν είχε τίποτα να αντιτείνει. Σηκώθηκε, φόρεσε το παλτό του και βγήκε από την αίθουσα της συνεδρίασης. Την ίδια νύχτα οι τηλέγραφοι μετέδιδαν σε όλο τον κόσμο την είδηση και την επομένη οι εφημερίδες την ανάγγειλαν με μεγάλους τίτλους.
Το 1883 η χολέρα έκανε θραύση στην Αλεξάνδρεια. Κάλεσαν τον Κοχ και σε μικρό χρονικό διάστημα είχε λύσει το πρόβλημα της τρομερής νόσου. Είχε ανακαλύψει το μικρόβιο της χολέρας. Παρόλο όμως που η επιστροφή του στο Βερολίνο είναι θριαμβευτική, θα χρειαστεί, όπως και ο συνάδελφός του Παστέρ, να δώσει σκληρούς αγώνες για να επιβάλλει την ανακάλυψή του.
Αν υπήρξε και στον τομέα αυτόν ανταγωνισμός μεταξύ Παστέρ και Κοχ, αυτός θα πρέπει να αναζητηθεί σε άλλο επίπεδο: στον ανταγωνισμό Γαλλίας και Γερμανίας. Η Γαλλία είχε κι εκείνη στείλει στην Αίγυπτο τους δικούς της ερευνητές: τον Ρου και τον Τυιγιέ, βοηθούς του Παστέρ. Ο Τυιγιέ μάλιστα δεν διέφυγε τη μοίρα τόσων μαρτύρων της επιστήμης: ο Κοχ, ο «αντίζηλος», ήταν ένας από εκείνους που μετέφεραν στους ώμους τους το φέρετρο του νεκρού επιστήμονα.
Ο Κοχ βρισκόταν πια στο απόγειο της σταδιοδρομίας του. Στην εποχή του όμως η επιστήμη ήταν πολύ πιο συντηρητική από σήμερα και ο ρυθμός της προόδου της τόσο βραδύς, ώστε τα πνεύματα να μην είναι όσο έπρεπε προετοιμασμένα για την εύκολη αποδοχή νέων ανακαλύψεων.
Αξίζει τον κόπο να μνημονεύσουμε εδώ ένα επεισόδιο από τον πεισματικό αγώνα των θεωριών που είναι αρκετά χαρακτηριστικό της κατάστασης των πνευμάτων στην εποχή εκείνη. Όταν ο Κοχ επέστρεφε από την Αίγυπτο φέρνοντας μαζί του το δονάκιο της χολέρας, ο Πέττενκοφερ (1818-1901), ο «πατέρας της υγιεινής», γέρος πια και κατεξοχήν εκπρόσωπος του συντηρητικού πνεύματος, ζήτησε ειρωνικά από τον Κοχ να του προσφέρει μερικά από τα «υποτιθέμενα» εκείνα μικρόβια, δηλώνοντας ότι ήταν έτοιμος να τα καταπιεί και να αποδείξει ότι ήταν τελείως αβλαβή. Ο Κοχ πράγματι του παρουσίασε ένα φιαλίδιο με μικρόβια χολέρας σε ποσότητα ικανή να εξοντώσει ένα σύνταγμα. Ο Πέττενκοφερ ήθελε να αποδείξει πως χωρίς «προδιάθεση» δεν υπήρχε χολέρα και ο Κοχ ότι χωρίς δονάκιο ήταν αδύνατη η πρόκλησή της. Υπό ορισμένη έννοια είχαν και οι δύο δίκιο. Το αποτέλεσμα όμως του απίθανου εκείνου πειράματος του Πέττενκοφερ εξακολουθεί να αποτελεί αίνιγμα για τη σύγχρονη μικροβιολογία.
Στη συνέχεια ιδρύθηκε στη Γερμανία ένα νέο Ινστιτούτο Λοιμωδών Νοσημάτων, το Ινστιτούτο Ρόμπερτ Κοχ. Το 1893 ο Κοχ αφήνοντας το Βερολίνο, άρχισε μια μακρά σειρά ταξιδιών. Επτά χρόνια έζησε στην Αφρική, την Ινδία και την Ιάβα σαν περιηγητής, εθνολόγος και ερευνητής συγχρόνως. Στη διάρκεια αυτού του ταξιδιού ανακάλυψε το μικρόβιο της πυροπλάσμωσης των βοοειδών και έλυσε προβλήματα που σχετίζονταν με την ελονοσία και τη νόσο του ύπνου. Οι τιμές που του απονέμονταν ακολουθούσαν η μία την άλλη. Το 1905 πήρε το βραβείο Νόμπελ.
Σε ηλικία 60 ετών ο Κοχ παραιτήθηκε από όλες τις θέσεις του και θέλησε να κάνει ιδιωτικά το γύρο του κόσμου. Οι τιμές όμως τον περίμεναν όπου κι αν έφτανε. Στη Νέα Υόρκη οργάνωσαν γιορτές με την άφιξή του και στην Ιαπωνία τον συγχάρηκε προσωπικά ο Μικάδος για τις εξαιρετικές ανακαλύψεις του.
Όταν γύρισε στη Γερμανία είχε προσβολές από αλλεπάλληλες στηθαγχικές κρίσεις που προανήγγειλαν το τέλος του. Ο Κοχ πέθανε τον Μάρτιο του 1910.
Ας μιλήσουμε τώρα για την ιστορία του Κοχ που δεν είναι λιγότερο συναρπαστική από εκείνη του Παστέρ. Ο Κοχ γεννήθηκε το 1843 στο χωριό Κλάουσταλ στο Αννόβερο, τρίτος ανάμεσα σε έντεκα γιους ενός υπαλλήλου μεταλλείων. Βρισκόταν στο Βόλσταϊν της Σιλεσίας όταν άρχισε να ασχολείται με το περίεργο εκείνο «φύκος» για το οποίο τόσο λόγος γινόταν: με το μικρόβιο του άνθρακα. Κατά περίεργη μάλιστα σύμπτωση, Παστέρ και Κοχ, εργάζονταν συγχρόνως επάνω στο ίδιο αντικείμενο, ο καθένας χωριστά και χωρίς να γνωρίζει την ύπαρξη του άλλου, δημιουργώντας τη μικροβιολογία. Όταν όμως ανακοίνωσαν τις ανακαλύψεις τους άρχισε να εκδηλώνεται μια αντιζηλία μεταξύ τους. Είπαν ότι ο Κοχ ζήλευε τον μεγάλο Γάλλο συνάδελφό του. Ζήλευε όμως πραγματικά ο Κοχ που ήταν 20 χρόνια νεώτερος από τον Παστέρ; Το συμπέρασμα είναι δύσκολο. Το επιστημονικό κλίμα της εποχής ήταν άλλωστε τότε διαφορετικό από σήμερα. Η τωρινή παγκοσμιότητα της επιστήμης ήταν άγνωστη και οι επιστήμονες ήταν διατηρημένοι σε σχολές που τις χώριζε φοβερή αντιζηλία.Όταν σε ηλικία 33 ετών ο Κοχ δημοσίευε την εργασία του για το μικρόβιο του άνθρακα, οι Γάλλοι του έκαναν κριτική χωρίς φειδώ. Ο ίδιος ο Παστέρ όμως είχε εγκρίνει τα πειράματα του Κοχ που είχε αρχίσει και ο ίδιος.
Ύστερα κάλεσαν τον Κοχ στην Αυτοκρατορική Υγειονομική Υπηρεσία του Βερολίνου, όπου περιστοιχίσθηκε από ένα λαμπρό επιτελείο συνεργατών, μερικοί από τους οποίους, όπως ο Λέφλερ (Friedrich Löffler) (1852-1915), ο Γκάφκυ, ο Έμπερτ (Karl Josef Eberth) (1835-1926), ο Βάσερμαν (August von Wassermann) (1866-1925), ο Κιταζάτο, έγιναν αργότερα διάσημοι. Η μικροβιολογική τεχνική που βρήκε, όταν ανέλαβε, ήταν υποτυπώδης. Ο Κοχ ανακάλυψε μια νέα μέθοδο καλλιέργειας μικροβίων σε ζελατινούχο ζωμό που στερεοποιείτο όταν χυνόταν σε γυάλινο δοχείο. Ο Παστέρ εντυπωσιάστηκε από την ανακάλυψη του Κοχ και όταν τον συνάντησε στο Διεθνές Συνέδριο του Λονδίνου το 1881 του έτεινε το χέρι, αναφωνώντας: «Είναι μια μεγάλη πρόοδος!». Πράγματι από πολλούς θεωρείται ως η σπουδαιότερη ανακάλυψη του Κοχ, εκείνη που επέτρεψε έκτοτε τη λήψη καθαρών μικροβιακών καλλιεργειών.Σπουδαίες υπήρξαν επίσης οι μελέτες του Κοχ γύρω από τη μόλυνση των τραυμάτων και τα αντισηπτικά, γιατί επέτρεψαν στον Λίστερ να εγκαινιάσει την περίοδο της αντισηψίας στη χειρουργική.
Η 24η Μαρτίου 1882 είναι ημέρα ιστορική για την επιστήμη και για τον Κοχ: ο Γερμανός σοφός ανακοινώνει στη Φυσιολογική Εταιρεία του Βερολίνου την ανακάλυψη του μικροβίου της φυματίωσης, που κατόρθωσε να απομονώσει και να καλλιεργήσει.Για να καταλήξει στο αποτέλεσμα αυτό ο Κοχ κυκλοφορούσε επί μήνες στο νοσοκομείο του Βερολίνου εξετάζοντας πτώματα: την ημέρα στο χώρο των νεκροτομών και τη νύχτα στο μικροσκόπιο. Εμβολίασε χιλιάδες ινδικά χοιρίδια και κουνέλια, τριάντα σκύλους, δέκα κότες, δώδεκα περιστέρια και λευκούς ποντικούς με ιστούς ασθενών. Η δουλειά αυτή, όπως έλεγε ο ίδιος, κόντευε να του σπάσει τα νεύρα. Τα ζώα ψοφούσαν το ένα μετά το άλλο και το καθένα τους στοίχιζε στον Κοχ 18 ωρών απασχόληση. «Μόνο στους φυματικούς ανθρώπους και τα φυματικά ζώα βρίσκω τα βακτηρίδια αυτά με το μπλε χρώμα», γράφει στο ημερολόγιό του. Το τελευταίο του πείραμα, το αποφασιστικό, κράτησε 15 ημέρες. Όταν τελείωσε κι αυτό, μπορούσε να υποστηρίξει ότι ανακάλυψε το μικρόβιο της φυματίωσης.
Ο Κοχ εξέθεσε τις λεπτομέρειες των προσπαθειών του εκείνων στην ιστορική συνεδρίαση. Τα τελευταία του όμως λόγια καλύπτει παγερή σιωπή. Ο Κοχ μαζεύει τα φύλλα της ανακοίνωσής του και περιμένει να αρχίσει η συζήτηση. Όμως κανείς δεν παίρνει το λόγο. Τα μάτια όλων είναι γυρισμένα προς τον μεγάλο Φίρχοβ, που πολλές φορές με ένα του νεύμα είχε καταρρίψει την πιθανή ορθότητα μιας θεωρίας.
Αυτός όμως δεν είχε τίποτα να αντιτείνει. Σηκώθηκε, φόρεσε το παλτό του και βγήκε από την αίθουσα της συνεδρίασης. Την ίδια νύχτα οι τηλέγραφοι μετέδιδαν σε όλο τον κόσμο την είδηση και την επομένη οι εφημερίδες την ανάγγειλαν με μεγάλους τίτλους.
Το 1883 η χολέρα έκανε θραύση στην Αλεξάνδρεια. Κάλεσαν τον Κοχ και σε μικρό χρονικό διάστημα είχε λύσει το πρόβλημα της τρομερής νόσου. Είχε ανακαλύψει το μικρόβιο της χολέρας. Παρόλο όμως που η επιστροφή του στο Βερολίνο είναι θριαμβευτική, θα χρειαστεί, όπως και ο συνάδελφός του Παστέρ, να δώσει σκληρούς αγώνες για να επιβάλλει την ανακάλυψή του.
Αν υπήρξε και στον τομέα αυτόν ανταγωνισμός μεταξύ Παστέρ και Κοχ, αυτός θα πρέπει να αναζητηθεί σε άλλο επίπεδο: στον ανταγωνισμό Γαλλίας και Γερμανίας. Η Γαλλία είχε κι εκείνη στείλει στην Αίγυπτο τους δικούς της ερευνητές: τον Ρου και τον Τυιγιέ, βοηθούς του Παστέρ. Ο Τυιγιέ μάλιστα δεν διέφυγε τη μοίρα τόσων μαρτύρων της επιστήμης: ο Κοχ, ο «αντίζηλος», ήταν ένας από εκείνους που μετέφεραν στους ώμους τους το φέρετρο του νεκρού επιστήμονα.Ο Κοχ βρισκόταν πια στο απόγειο της σταδιοδρομίας του. Στην εποχή του όμως η επιστήμη ήταν πολύ πιο συντηρητική από σήμερα και ο ρυθμός της προόδου της τόσο βραδύς, ώστε τα πνεύματα να μην είναι όσο έπρεπε προετοιμασμένα για την εύκολη αποδοχή νέων ανακαλύψεων.
Αξίζει τον κόπο να μνημονεύσουμε εδώ ένα επεισόδιο από τον πεισματικό αγώνα των θεωριών που είναι αρκετά χαρακτηριστικό της κατάστασης των πνευμάτων στην εποχή εκείνη. Όταν ο Κοχ επέστρεφε από την Αίγυπτο φέρνοντας μαζί του το δονάκιο της χολέρας, ο Πέττενκοφερ (1818-1901), ο «πατέρας της υγιεινής», γέρος πια και κατεξοχήν εκπρόσωπος του συντηρητικού πνεύματος, ζήτησε ειρωνικά από τον Κοχ να του προσφέρει μερικά από τα «υποτιθέμενα» εκείνα μικρόβια, δηλώνοντας ότι ήταν έτοιμος να τα καταπιεί και να αποδείξει ότι ήταν τελείως αβλαβή. Ο Κοχ πράγματι του παρουσίασε ένα φιαλίδιο με μικρόβια χολέρας σε ποσότητα ικανή να εξοντώσει ένα σύνταγμα. Ο Πέττενκοφερ ήθελε να αποδείξει πως χωρίς «προδιάθεση» δεν υπήρχε χολέρα και ο Κοχ ότι χωρίς δονάκιο ήταν αδύνατη η πρόκλησή της. Υπό ορισμένη έννοια είχαν και οι δύο δίκιο. Το αποτέλεσμα όμως του απίθανου εκείνου πειράματος του Πέττενκοφερ εξακολουθεί να αποτελεί αίνιγμα για τη σύγχρονη μικροβιολογία.
Στη συνέχεια ιδρύθηκε στη Γερμανία ένα νέο Ινστιτούτο Λοιμωδών Νοσημάτων, το Ινστιτούτο Ρόμπερτ Κοχ. Το 1893 ο Κοχ αφήνοντας το Βερολίνο, άρχισε μια μακρά σειρά ταξιδιών. Επτά χρόνια έζησε στην Αφρική, την Ινδία και την Ιάβα σαν περιηγητής, εθνολόγος και ερευνητής συγχρόνως. Στη διάρκεια αυτού του ταξιδιού ανακάλυψε το μικρόβιο της πυροπλάσμωσης των βοοειδών και έλυσε προβλήματα που σχετίζονταν με την ελονοσία και τη νόσο του ύπνου. Οι τιμές που του απονέμονταν ακολουθούσαν η μία την άλλη. Το 1905 πήρε το βραβείο Νόμπελ.Σε ηλικία 60 ετών ο Κοχ παραιτήθηκε από όλες τις θέσεις του και θέλησε να κάνει ιδιωτικά το γύρο του κόσμου. Οι τιμές όμως τον περίμεναν όπου κι αν έφτανε. Στη Νέα Υόρκη οργάνωσαν γιορτές με την άφιξή του και στην Ιαπωνία τον συγχάρηκε προσωπικά ο Μικάδος για τις εξαιρετικές ανακαλύψεις του.
Όταν γύρισε στη Γερμανία είχε προσβολές από αλλεπάλληλες στηθαγχικές κρίσεις που προανήγγειλαν το τέλος του. Ο Κοχ πέθανε τον Μάρτιο του 1910.
.bmp)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου