23/10/09

Αλέξης Καρέλ (Alexis Carrel) [107]

Στις 24 Ιουνίου 1894 δολοφονήθηκε στη Λυών ο πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας Σαντί Καρνό (Marie François Sadi Carnot) (1837 - 1894). Δολοφόνος ήταν ένας Ιταλός αναρχικός, ο αρτοποιός Τζερόνιμο Σάντο Καζέριο (Geronimo Santo Caserio). Ο πρόεδρος και η ακολουθία του εκείνο το πρωί (ο Καρνό είχε εγκαινιάσει μια Διεθνή Έκθεση) κατευθυνόταν προς το Grand Theatre, όπου επρόκειτο να δοθεί επίσημη παράσταση προς τιμή των επισήμων ξένων.
Μπροστά στο Χρηματιστήριο ένας νέος πηδάει στην προεδρική άμαξα. Στο χέρι του κρατάει ένα γράμμα, ίσως μια αίτηση χάριτος ή κάτι τέτοιο και ο στρατηγός Βουαζέν, που κάθεται δίπλα στον Καρνό, έχει για μια στιγμή την εντύπωση ότι ο άγνωστος αυτός θέλει να ακουμπήσει το μήνυμα στο στήθος του προέδρου. Αμέσως όμως μετά αντιλαμβάνεται μια κηλίδα αίματος να απλώνεται στο μαύρο κουστούμι του Καρνό, πλάι στο παράσημο της Λεγεώνας της Τιμής. Ο Καρνό έχει δολοφονηθεί. Μια λεπίδα 16 εκατοστών του είχε τρυπήσει το συκώτι και κόψει την πυλαία φλέβα. Στο νοσοκομείο της Λυών, μάταια ο δόκτωρ Πονσέ επιχειρεί λαπαροτομία. Ο Καρνό πέθανε λίγο μετά τα μεσάνυχτα.
Εκείνη τη βραδιά, ανάμεσα στις χιλιάδες Κατοίκους της Λυών, βρισκόταν και ένας νεαρός φοιτητής της Χειρουργικής Σχολής. Το όνομά του ήταν Αλέξης Καρέλ και είχε γεννηθεί πριν από 21 χρόνια, στις 28 Ιουνίου 1873, στο Σαιντ Ρουά στο νομό του Ροδανού.
«Ο πρόεδρος Καρνό δολοφονήθηκε!» είναι ο τίτλος που δημοσιεύει με μεγάλα γράμματα η «Matin», η εφημερίδα από την οποία ο Καρέλ μαθαίνει την είδηση. Του κάνει εντύπωση κυρίως ο τρόπος με τον οποίον πέθανε ο πρόεδρος: «...Ο Καρνό χάνει όλο και περισσότερο τις δυνάμεις του, δε μιλάει πια, υποφέρει φοβερά...». «Ίσως να μην είχε συμβεί αυτό», σκέπτεται ο Καρέλ, «αν ήταν γνωστή μια χειρουργική μέθοδος που να επιτρέπει τη συρραφή των αιμοφόρων αγγείων που έσχιζε το μαχαίρι».
Ο θάνατος του Καρνό έπεισε τον Καρέλ να αφοσιωθεί στη μελέτη της λύσης του προβλήματος. Αναγορεύθηκε με επιτυχία διδάκτορας των Επιστημών και της Ιατρικής και γίνεται πρώτα εσωτερικός βοηθός, από το 1896 ως το 1900, στα νοσοκομεία της Λυών, και ύστερα, για δύο χρόνια, εργάζεται στη Χειρουργική Σχολή όπου ετοιμάζει ανατομικά παρασκευάσματα, πράγμα που του επιτρέπει να αποκτήσει μια λεπτολόγο ιστολογική ικανότητα. Οι καθηγητές της σχολής της Λυών παρακολουθούν με ενδιαφέρον, αλλά και σκεπτικισμό τις προσπάθειες του νεαρού Καρέλ να επέμβει στα αιμοφόρα αγγεία: άλλο είναι να ράβεις μια αρτηρία στο ανατομείο, και άλλο στο χειρουργικό τραπέζι, όπου το αίμα ρέει ακατάπαυστα.
Το 1903 μετανάστευσε στην Αμερική, όπου το εργαστήριο Φυσιολογίας του Σικάγου του έδωσε τις δυνατότητες να συνεχίσει τις έρευνές του. Πολύ γρήγορα όμως αντιλαμβάνεται ότι τα μέσα που του διαθέτουν δεν είναι επαρκή. Αποθαρρυμένος αποφασίζει, αυτή τη φορά για τα καλά, να εγκαταλείψει την επιστημονική σταδιοδρομία, οπότε συναντάει στη Νέα Υόρκη τον Σάιμον Φλέζνερ (Simon Flexner) (1863-1946), διευθυντή των εργαστηρίων ιατρικών ερευνών του Ινστιτούτου Ροκφέλερ (Rockefeller Institute for Medical Research).
Ο μεγάλος αυτός παθολόγος του Κεντάκυ στρατολογεί όσους νέους του φαίνονται πιο εξελίξιμοι, για να δημιουργήσει τα στελέχη του Κέντρου εκείνου που μόλις είχε ιδρυθεί και που δεν άργησε να γίνει περίφημο σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο νεαρός, λοιπόν, Γάλλος , με τα αραιά μαλλιά και τη λίγη μυωπία, που μαζί με μια ζηλευτή επιστημονική μόρφωση είχε και την αγάπη των ανθρωπιστικών επιστημών, του αρέσει αμέσως.
Η συνάντησή του με τον Φλέζνερ σήμαινε την αρχή της ραγδαίας επιστημονικής σταδιοδρομίας του Αλέξη Καρέλ, που ήταν κιόλας, το 1906, διευθυντής του τμήματος Πειραματικής Χειρουργικής. Ο Χάρβεϊ Κάσινγκ (Harvey Cushing) (1869-1939), ο μεγάλος νευροχειρουργός, είναι ο καλός του φίλος. Αυτός πέτυχε, το 1902, να πραγματοποιήσει την πρώτη συρραφή νεύρων και ενδιαφέρεται για τις προσπάθειες του Καρέλ να πετύχει μια κυκλική στροφή των αιμοφόρων αγγείων. Οι ιδέες πάντως του Γάλλου φίλου του τού φαίνονται απίστευτες: όχι μόνο θα μπορέσουμε κάποτε να μεταμοσχεύσουμε τμήματα αιμοφόρων αγγείων - υποστήριζε ο Καρέλ - αλλά και θα είμαστε σε θέση να αφαιρούμε λεπτότερα όργανα, με τα νευρικά τους κέντρα, και να τα διατηρούμε για πολύ, ώσπου να τα ξαναχρησιμοποιήσουμε την κατάλληλη στιγμή.
Ο Καρέλ αρχίζει να έχει τα πρώτα λαμπρά αποτελέσματα αποδεικνύοντας ότι είναι δυνατόν να μεταμοσχεύονται ζωικά όργανα πρωταρχικής σημασίας, όπως είναι οι νεφροί, ακόμα και ένα μήνα μετά την αφαίρεσή τους. Την απόδειξη έδωσε με το νεφρό ενός σκύλου που διατήρησε υπό άσηπτες συνθήκες, σε χαμηλή θερμοκρασία, για να αποφύγει το φαινόμενο της αυτόλυσης. Με τεχνική όλο και πιο εκλεπτυσμένη εφαρμόζει νέες μεθόδους πλαστικής των αιμοφόρων αγγείων και κάνει τολμηρές επεμβάσεις στην καρδιά και στη θωρακική αορτή σκύλου, διασωληνώνοντας την τραχεία του. Το 1912 παίρνει το Βραβείο Νομπέλ Φυσιολογίας και Ιατρικής.
Το μεγάλο του όνειρο είναι να κατορθώσει να κάνει την καρδιά να επιζήσει του σώματος που την φιλοξενεί. Ήδη το 1812 ο φυσιολόγος Λα Γκαλλουά, κάνοντας απολογισμό των ερευνών σχετικά με τη ζωτική αρχή, έγραφε: «...αν μπορούσαμε να αντικαταστήσουμε την καρδιά με ένα είδος εγχυτήρα αίματος, θα είμαστε σε θέση να διατηρούμε στη ζωή επ’ αόριστο χρονικό διάστημα οποιοδήποτε όργανο του ανθρώπινου σώματος».
Έναν αιώνα αργότερα ο Καρέλ θα επιχειρήσει να πραγματοποιήσει έστω και με την αντίστροφη έννοια, την ιδέα του μεγάλου Γάλλου συναδέλφου του. Θα αποδείξει δηλαδή ότι μια καρδιά, απομονωμένη από το σώμα, μπορεί να εξακολουθεί να πάλλει.
Το 1912 αρχίζει το περίφημο πείραμα «της καρδιάς του ορνιθιού», με τη συντήρηση σε δοκιμαστικό σωλήνα, ενός τεμαχίου καρδιακού ιστού, παρμένου από έμβρυο κότας 7 ημερών, που θα ζήσει - προς κατάπληξη όλου του κόσμου - 30 σχεδόν χρόνια!
Ήδη το 1903 ο Γάλλος ιστολόγος Ζιστέν Ζολί (Justin Jolly) είχε διαπιστώσει ότι τα ερυθρά αιμοσφαίρια του βατράχου μπορούν να επιζήσουν μέσα σε αίμα που είχε αφαιρεθεί υπό άσηπτες συνθήκες και διατηρηθεί σε συνήθη θερμοκρασία. Ο Αμερικανός Ρος Χάρισον (Ross Harrison), εμβρυολόγος του Πανεπιστημίου του Γέιλ (Yale) στο Νιου Χάσεν, είχε πρώτος, το 1907, κατορθώσει να κάνει να επιζήσουν τεμάχια νευρικού ιστού βατράχου σε διάλυμα πλάσματος και είχε μπορέσει μάλιστα να παρακολουθήσει μέσα στο δοκιμαστικό σωλήνα την επιμήκυνση των ινών τους.
Ο Καρέλ επανέλαβε τη μέθοδο του Χάρισον, με μια ουσιαστική, όμως, τροποποίηση: απέδειξε σαφώς ότι για να πετύχουμε σε δοκιμαστικό σωλήνα το φαινόμενο της κυτταρικής διαίρεσης, είναι απαραίτητο να προσθέσουμε στο θρεπτικό διάλυμα λίγο «χυμό» εμβρύου. Η ανακάλυψη αυτή θα έχει μεγάλες και αποφασιστικές συνέπειες για τις μελλοντικές μελέτες των ιστοκαλλιεργειών «in vitro».
Κάθε τρεις ή τέσσερις μέρες, ο Καρέλ, μεταφύτευε την «καρδιά του ορνιθιού» σε άλλο δοχείο με πρόσφατο θρεπτικό υγρό. Το 1924 αναγγέλλει ότι έχει κιόλας εκτελέσει 2.254 μεταφυτεύσεις! Εκείνη η μικρή μάζα καρδιακών κυττάρων επέζησε του εμβρύου που από πολλά χρόνια είχε διαλυθεί. Υπολόγισαν μάλιστα ότι αν είχαν μπορέσει να διατηρήσουν όλα τα κύτταρα που θα μπορούσαν να παραχθούν από εκείνο το τεμάχιο ιστού, ο όγκος τους θα ξεπερνούσε κατά πολύ τους χιλιάδες τόνους. Ο Έρενμπεργκ έγραφε το 1838 ότι «η αναπαραγωγή των εγχυματοζώων δια διαιρέσεως αποκλείει τη δυνατότητα καταστροφής τους ως ατόμων και τα καθιστά αθάνατα». Τώρα το πείραμα του Καρέλ αποδείκνυε ότι και τα κύτταρα είναι προικισμένα με μια «δυνάμει» αθανασία.
Ως το 1939, οπότε μια απροσεξία κάποιου βοηθού, έθεσε τέρμα στη ζωή αυτού του ιστού, όλα εξελίσσονταν κανονικά: η καρδιά του ορνιθιού, όλα αυτά τα χρόνια εξακολουθούσε να πάλλει μέσα στο δοκιμαστικό σωλήνα.
Στις 18 Νοεμβρίου 1930 ο Καρέλ γνωρίζει τον Τσαρλς Λίντμπεργκ (Charles Lindbergh) (1902-1974), τον οποίο, πριν από 3 χρόνια, οι Παριζιάνοι είχαν σηκώσει θριαμβευτικά στα χέρια στο αεροδρόμιο του Μπουρζέ. Μια αδελφική φιλία αναπτύχθηκε μεταξύ τους, που πολύ σύντομα οδήγησε σε επιστημονική συνεργασία. Ο Λίντμπεργκ είχε κατασκευάσει ένα είδος μηχανήματος που άνοιγε και έκλεινε κάτι μικρούς κυλίνδρους από αλουμίνιο, στους οποίους υπήρχαν άσηπτα γυάλινα πλακίδια με προορισμό τη συλλογή σπόρων, πολύ λεπτής σκόνης και μικροοργανισμών που μεταφέρονταν από τα ρεύματα του αέρα στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας.
Ο Καρέλ του πρότεινε να κατασκευάσει ένα μικρό υπόδειγμα αντλίας που να μπορεί να τη χρησιμοποιεί στα πειράματά του για τη διατήρηση ζωικών οργάνων, απομονωμένων από τον οργανισμό.
Δεν πέρασε πολύς καιρός και ο Λίντμπεργκ του παρουσίασε ένα πολύ έξυπνο μηχάνημα που είχε κατασκευάσει ο ίδιος, σε συνεργασία με τον υαλουργό του Ινστιτούτου Ροκφέλερ. Επρόκειτο για ένα είδος διαφανούς θαλάμου, διηρημένου σε τμήματα, που συγκοινωνούσαν μεταξύ τους μέσω ενός συστήματος σωλήνων και βαλβίδων, όπου η αύξηση και η ελάττωση της πίεσης ακολουθούσε σταθερό ρυθμό. Στο μηχάνημα αυτό τοποθετούσαν το προς εξέταση όργανο, μόλις το αφαιρούσαν από το ζώο που είχε θανατωθεί με αφαίμαξη υπό νάρκωση. Συνέδεαν τότε τις αρτηρίες και τις φλέβες με τη βοήθεια σωλήνων με μια μικρή δεξαμενή θρεπτικού υγρού, το οποίο μια αντλία έκανε να κυκλοφορεί. Η συσκευή Καρέλ-Λίντμπεργκ επέτρεψε μια σειρά παρατηρήσεων εξαιρετικής σπουδαιότητας. Χάρη στην καλλιέργεια των ιστών και των οργάνων «in vitro» θα καταστεί δυνατή η διαπίστωση με το μικροσκόπιο, και αργότερα με τη χρήση μηχανημάτων μικροκινηματογραφίας και τηλεόρασης, της διαδρομής ορισμένων φαινομένων που ποτέ ως τότε δεν είχαν άμεσα παρατηρηθεί. Όταν, ύστερα από 32 χρόνια εργασίας στο Ινστιτούτο Ροκφέλερ, ο Καρέλ γύρισε στη Γαλλία, αποφάσισε να εγκαταλείψει για πάντα το εργαστήριο. Αρχίζει τότε να γράφει τη διαθήκη του ως επιστήμονα και στοχαστή. Τιτλοφορεί το έξοχο αυτό «ντοκουμέντο» «Στοχασμοί περί της πορείας της ζωής» (Reflexions sur la con duite dela vie). Το έργο αυτό περιέχει τον απολογισμό μιας ζωής που αναλώθηκε στην πιο αυστηρή έρευνα της επιστημονικής αλήθειας, χωρίς όμως να αποκοπεί ποτέ από το βαθύ ηθικό στοχασμό γύρω από την αιτία και τον προορισμό ύπαρξης του κόσμου και του ανθρώπου, του ανθρώπου εκείνου που ο Καρέλ τον ονομάζει «αυτός ο άγνωστος», στη γνώση όμως του οποίου συνεισέφερε αφάνταστα με το έργο του. Πέθανε στο Παρίσι στις 5 Νοεμβρίου του 1944.

Δεν υπάρχουν σχόλια: