Είδαμε στο κεφάλαιο αυτό τις ολέθριες συνέπειες του «συστήματος» του Brown. Το δρόμο του Brown ακολούθησε πρώτος ένας Ιταλός, για τον οποίον είναι δύσκολο να αποφασίσει κανείς τι πρόσφερε περισσότερο στην υπόθεση της ιατρικής: ενθουσιασμό ή θύματα. Πρόκειται για τον Τζιοβάνι Ραζόρι που γεννήθηκε στην Πάρμα το 1766 και σπουδάζοντας στο πανεπιστήμιο της Παβίας έγινε ενθουσιώδης, φανατικός θα έλεγε κανείς, υποστηρικτής του Brown.
Το 1792 μετέφρασε την ιταλική «Επιτομή» του John Brown. Στη συνέχεια (1793-1795) πήγε με επιχορήγηση της κυβέρνησης της Πάρμας στο Λονδίνο, όπου και γνώρισε καλύτερα το «σύστημα» του Σκωτσέζου γιατρού, το οποίο και ασπάστηκε απόλυτα. Γυρίζοντας στην Ιταλία εγκαταστάθηκε στο Μιλάνο, όπου έγινε ένθερμος κήρυκας του συστήματος και της αρχής ότι «τα αντίθετα θεραπεύονται δια των αντιθέτων», αρχής που αποτελούσε το αποκορύφωμα της θεραπευτικής μεθόδου του Brown.
Εξαιρετικά φιλελεύθερος (κάτι που όφειλε στην παραμονή του στο Λονδίνο), όταν οι Γάλλοι κατέλαβαν τη Λομβαρδία και τη Βενετία, ο Ραζόρι υπήρξε ενθουσιώδης πολιτικός αρθρογράφος, ώσπου τέλος κατόρθωσε να καταλάβει την έδρα της παθολογίας στο πανεπιστήμιο της πόλης που είχε σπουδάσει. Την ημέρα του εναρκτήριου μαθήματός του, μέσα στο γενικό ενθουσιασμό που είχε ξεσηκώσει, εκλέχτηκε πρύτανης και φύτεψε στην αυλή του «Αθηναίου» το δέντρο της ελευθερίας, εκφωνώντας ένα φλογερό λόγο που τον έκανε ακόμα πιο δημοφιλή.
Το 1797 επέστρεψε στο Μιλάνο ως γενικός γραμματέας του Υπουργείου Εσωτερικών της Εντεύθεν των Άλπεων Δημοκρατίας. Σ’ ένα χρόνο τον βρίσκουμε πάλι στην Παβία να εκφωνεί άλλον εναρκτήριο λόγο που ο τίτλος του είναι αρκετά εύγλωττος για τις αντιλήψεις του: «Ανάλυση της υποτιθέμενης μεγαλοφυΐας του Ιπποκράτη». Η έδρα που είχε καταλάβει τη φορά αυτή ήταν της κλινικής ιατρικής. Δεν την κράτησε όμως πολύ. Το επόμενο έτος την κατέλαβε ένας μανιώδης αντίπαλός του, ο Πιέτρο Μοσκάτι (1739-1824), που εγκαινίασε τη διδασκαλία του με έναν αυστηρότατο λόγο κατά των θεωριών του Ραζόρι και της ακαμψίας γενικά των συστημάτων. Ο τίτλος του εναρκτήριου μαθήματός του ήταν αρκετά σαφής: «Περί της χρήσης των συστημάτων στην πρακτική ιατρική».
Όταν επέστρεψαν οι Αυστριακοί στη Λομβαρδία, ο Μοσκάτι, ως ο μεγαλύτερος εκπρόσωπος της Διαφώτισης μεταξύ των Λομβαρδών ιατρών και η ιατρική του δραστηριότητα έφερε τη σφραγίδα των ιδεών της, δεν κατόρθωσε να ξεφύγει από τα χέρια της ανελέητης αστυνομίας τους. Φυλακίστηκε, καταδικάστηκε κι εξορίστηκε. Ο Ραζόρι κατόρθωσε να φτάσει στη Γένουα με το στρατό του στρατηγού Μασσενά και βρέθηκε στην πολιορκία της πόλης, όταν θέριζε ο εξανθηματικός τύφος. Δίπλα του βρέθηκε ο μεγάλος Ελληνοϊταλός ποιητής Ούγος Φώσκολος, διψασμένος κι εκείνος για δικαιοσύνη κι ελευθερία.
Στη Γένουα ο Ραζόρι ρίχτηκε με όλες του τις δυνάμεις στην προσπάθεια της ανακούφισης των τραυματιών της πολιορκίας και των ασθενών της πολιορκημένης από τον εχθρό πόλης. Κάτω από τέτοιες συνθήκες συνέλαβε το ολέθριο «σύστημά» του.
Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΧΛΕΥΑΖΕΙ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ
Ο Ραζόρι θεράπευε τους ασθενείς που προσβάλλονταν από τον εξανθηματικό τύφο και τους τραυματίες, σύμφωνα με τις αρχές του «συστήματός» του Brown. Σύμφωνα με αυτές, ο εξανθηματικός πυρετός, όπως και οι περισσότερες ασθένειες, κατατασσόταν στην «ασθενική διάθεση» που θεραπευόταν με τα διεγερτικά, όπως το κρασί και το όπιο.
Τα αποτελέσματα της θεραπείας αυτής ήταν τόσο καταστρεπτικά, ώστε ο Ραζόρι συνέλαβε την ιδέα να αναστρέψει τη θεραπευτική μέθοδο, εφαρμόζοντας αντί των διεγερτικών τα εξασθενητικά. Συμπτωματικά η νέα μέθοδος παρουσίασε στην αρχή επιτυχίες, με αποτέλεσμα να τονωθεί η πεποίθησή του στη νέα θεραπευτική τακτική. Κι όχι μόνον αυτό: ο Ραζόρι αισθάνθηκε αρκετά ισχυρός ώστε να επιχειρήσει την ανατροπή του συστήματος του Brown. Σύμφωνα με το νέο του «σύστημα», όλες σχεδόν οι αρρώστιες προέρχονταν από υπερβολή διεγέρσεων και συνεπώς έπρεπε να θεραπεύονται με ηρεμιστικά, όπως οι αφαιμάξεις και φάρμακα σαν το αντιμόνιο, τη δακτυλίτιδα κλπ.
Παρά τις αρχικές ελπίδες, οι συνέπειες υπήρξαν ολέθριες. Φανταστείτε έναν τραυματία, που είχε κιόλας χάσει αρκετό αίμα από τα τραύματά του, να υποβάλλεται σε νέα αφαίμαξη. Οι άνθρωποι, στο όνομα της υποτιθέμενης ορθότητας ενός «συστήματος», κυριολεκτικά σφάζονταν. Από τέτοιες, δυστυχώς, τραγικές σελίδες είναι γεμάτη η ιστορία της ιατρικής.
Ο ΚΟΣΜΟΣ ΕΞΕΓΕΙΡΕΤΑΙ
Οι θάνατοι που προκάλεσε η τακτική αυτή του Ραζόρι και των φανατικών οπαδών του, υπήρξαν ίσως περισσότεροι από αυτούς που είχε ο πόλεμος στα πεδία των μαχών γύρω από την πολιορκημένη Γένουα. Κάποια στιγμή ο κόσμος, μην αντέχοντας άλλο, εξεγέρθηκε κατηγορώντας τους για δηλητηριαστές και δολοφόνους.
Αυτός ήταν ένας από τους κυριότερους λόγους που ο Ραζόρι γυρίζοντας από τη Γένουα στο Μιλάνο, μετά το τέλος της πολιορκίας, δεν μπόρεσε να κάνει τίποτε άλλο από το να ασκεί το επάγγελμα στα θεραπευτήρια των μαθητών του. Τέλος, το 1805 προσφέρθηκε να διδάσκει δωρεάν την κλινική ιατρική στους νέους γιατρούς της Σχολής της Παβίας, μεταβάλλοντας έτσι το Οσπεντάλε Ματζόρε σε σχολή μετεκπαίδευσης. Η προσφορά του έγινε πράγματι δεκτή και διορίστηκε καθηγητής άνευ αποδοχών από το 1806.
Η ΝΕΑ ΦΑΣΗ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΡΑΖΟΡΙΜια νέα φάση αρχίζει στο Οσπεντάλε Ματζόρε. Πεπεισμένος κάθε μέρα όλο και πιο πολύ για την ορθότητα του συστήματός (πόση δύναμη έχουν τέλος πάντων αυτές οι ιδέες!), σε πείσμα των θανάτων που ακολουθούσαν σχεδόν κάθε εφαρμογή του, και επιθυμώντας να προσκομίσει ακαταμάχητες αποδείξεις για την ορθότητά του, σκέφτηκε να μελετήσει στατικά τη σχέση θεραπείας και θεραπευτικού αποτελέσματος. Έτσι παρά τους θανάτους που σκόρπισε γύρω του το ολέθριο «σύστημά» του, υπήρξε ένας από τους σκαπανείς της ιατρικής στατιστικής που σήμερα συνδέεται αναπόσπαστα με κάθε είδους κλινικό πειραματισμό.
Εκτός από αυτή την προσφορά του μένουν ακόμα οι θυσίες του για την ελευθερία και την ενότητα του ιταλικού έθνους, που του στοίχισαν 4χρονη φυλάκιση. Αργότερα δημοσίευσε μια στατιστική με την οποία αποδείκνυε ότι η θνησιμότητα στην κλινική του, όπου εφαρμοζόταν μόνον η θεραπευτική του μέθοδος, ήταν τα έτη 1812-1814 κατώτερη από τη θνησιμότητα των άλλων κλινικών.
Η συνύπαρξη όμως αντιφατικών πλευρών, θετικών και αρνητικών, δεν αποτελεί για εκείνον που μελετά την ιστορία της ιατρικής κάτι το πρωτοφανές.
Ο ΓΚΕΟΡΓΚ ΕΡΝΣΤ ΣΤΑΛ
Ενώ το «σύστημα» του Ραζόρι δεν ήταν αρχικά παρά ανάπτυξη του συστήματος του Brown και στη συνέχεια αναστροφή του με τραγικά αποτελέσματα, το «σύστημα» του Σταλ παρουσιάζεται ως αντίθεση στο «σύστημα» του Χόφμαν.
Ο Σταλ, χαρακτήρας σκυθρωπός και φιλύποπτος, γεννήθηκε τον ίδιο χρόνο με τον Χόφμαν (1660) στο Άνσμπαχ. Σπούδασαν μαζί στην Jena και τους συνέδεε για κάμποσο καιρό ειλικρινής φιλία. Χάρη στη φιλία του αυτή ο Σταλ ανέλαβε την έδρα της θεωρητικής ιατρικής στο πανεπιστήμιο της Χάλλε. Η αναποφασιστικότητα του Χόφμαν μπροστά ιδίως στο πρόβλημα ή να αρνηθεί την παρέμβαση της ψυχής στην εξέλιξη των φυσικών φαινομένων ή να την υποβιβάσει, κατά τη γνώμη του, θεωρώντας την κινητήρια αρχή της ζωντανής μηχανής, δεν μπορούσε να αρέσει σε άνθρωπο σαν τον Σταλ, με τον τραχύ κι ακατάλληλο για συμβιβασμούς χαρακτήρα του. Έτσι η φιλία με τον παλιό συμφοιτητή συνεχώς λιγόστευε για να σβήσει τελείως και να αντικατασταθεί με έχθρα, στη δημιουργία της οποίας έπαιξε ρόλο ασφαλώς η αντιζηλία που είχε αναπτυχθεί μεταξύ τους. Έτσι ο Σταλ εγκατέλειψε τη Χάλλε για να γίνει γιατρός της Αυλής στο Βερολίνο, όπου και πέθανε το 1734, οκτώ χρόνια πριν από τον Χόφμαν.
Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ «ΦΛΟΓΙΣΤΟΥ»
Το σύστημα του Σταλ δεν μπορεί να θεωρηθεί τελείως πρωτότυπο. Είναι μάλλον επέκταση των ιδεών του Γιόχαν Γιοαχίμ Μπέχερ (1635-1682), του οποίου την έννοια της «καιόμενης γαίας» μετονόμασε σε «φλογιστό».
Τι ήταν αυτό το φλογιστό; Ένα στοιχείο ρευστό που αναπτυσσόταν με την καύση και την ασβεστοποίηση των μετάλλων. Στη χημεία αυτού του φλογιστού θεμελίωσε ο Σταλ το σύστημά του, που ήταν όπως κι αυτός άκαμπτο κι ακατάλληλο για συμβιβασμούς.
Ο Σταλ αρνείται τη μηχανιστική αντίληψη και στη θέση της τοποθετεί ό,τι ονόμαζε «οργανισμό». Τα φαινόμενα της ζωής ρυθμίζονται από την ψυχή που διευθύνει όλες τις οργανικές λειτουργίες. Οι αρρώστιες δεν είναι τίποτε άλλο από ελλείψεις που εκδηλώνονται στην πορεία των λειτουργιών και ανάγονται στην ψυχή, στην κακή λειτουργία της οποίας πρέπει να αναφέρονται τα φάρμακα, τις πιο πολλές φορές διάφορες ζύμες.
Όπως είπαν, η ανιμιστική αντίληψη του Σταλ είναι ένα είδος επανάληψης των αριστοτελικών αντιλήψεων. Παρόλα αυτά, όταν ο Σταλ ισχυρίζεται ότι οι χημικές διεργασίες είναι τα φυσικά όργανα της ψυχής, απομακρύνεται σημαντικά από τον Αριστοτέλη.
Το «σύστημα» του Σταλ δε βρήκε οπαδούς ούτε καν ανάμεσα στους σύγχρονούς του. Παρόλο όμως που από ορισμένους νεώτερους επιστήμονες χαρακτηρίζεται ως ολέθριο, η φυσιογνωμία όμως του ιδρυτή του, παρουσιάζει κάποιο ενδιαφέρον. Γιατί αποδεικνύει τη δύναμη που έχουν ορισμένες παλιές ιδέες να ξαναζούν σε μια εποχή που όλοι τις θεωρούν οριστικά ξεπερασμένες. Αυτή την έννοια έχει το έργο του Σταλ.
Το 1792 μετέφρασε την ιταλική «Επιτομή» του John Brown. Στη συνέχεια (1793-1795) πήγε με επιχορήγηση της κυβέρνησης της Πάρμας στο Λονδίνο, όπου και γνώρισε καλύτερα το «σύστημα» του Σκωτσέζου γιατρού, το οποίο και ασπάστηκε απόλυτα. Γυρίζοντας στην Ιταλία εγκαταστάθηκε στο Μιλάνο, όπου έγινε ένθερμος κήρυκας του συστήματος και της αρχής ότι «τα αντίθετα θεραπεύονται δια των αντιθέτων», αρχής που αποτελούσε το αποκορύφωμα της θεραπευτικής μεθόδου του Brown.
Εξαιρετικά φιλελεύθερος (κάτι που όφειλε στην παραμονή του στο Λονδίνο), όταν οι Γάλλοι κατέλαβαν τη Λομβαρδία και τη Βενετία, ο Ραζόρι υπήρξε ενθουσιώδης πολιτικός αρθρογράφος, ώσπου τέλος κατόρθωσε να καταλάβει την έδρα της παθολογίας στο πανεπιστήμιο της πόλης που είχε σπουδάσει. Την ημέρα του εναρκτήριου μαθήματός του, μέσα στο γενικό ενθουσιασμό που είχε ξεσηκώσει, εκλέχτηκε πρύτανης και φύτεψε στην αυλή του «Αθηναίου» το δέντρο της ελευθερίας, εκφωνώντας ένα φλογερό λόγο που τον έκανε ακόμα πιο δημοφιλή.
Το 1797 επέστρεψε στο Μιλάνο ως γενικός γραμματέας του Υπουργείου Εσωτερικών της Εντεύθεν των Άλπεων Δημοκρατίας. Σ’ ένα χρόνο τον βρίσκουμε πάλι στην Παβία να εκφωνεί άλλον εναρκτήριο λόγο που ο τίτλος του είναι αρκετά εύγλωττος για τις αντιλήψεις του: «Ανάλυση της υποτιθέμενης μεγαλοφυΐας του Ιπποκράτη». Η έδρα που είχε καταλάβει τη φορά αυτή ήταν της κλινικής ιατρικής. Δεν την κράτησε όμως πολύ. Το επόμενο έτος την κατέλαβε ένας μανιώδης αντίπαλός του, ο Πιέτρο Μοσκάτι (1739-1824), που εγκαινίασε τη διδασκαλία του με έναν αυστηρότατο λόγο κατά των θεωριών του Ραζόρι και της ακαμψίας γενικά των συστημάτων. Ο τίτλος του εναρκτήριου μαθήματός του ήταν αρκετά σαφής: «Περί της χρήσης των συστημάτων στην πρακτική ιατρική».
Όταν επέστρεψαν οι Αυστριακοί στη Λομβαρδία, ο Μοσκάτι, ως ο μεγαλύτερος εκπρόσωπος της Διαφώτισης μεταξύ των Λομβαρδών ιατρών και η ιατρική του δραστηριότητα έφερε τη σφραγίδα των ιδεών της, δεν κατόρθωσε να ξεφύγει από τα χέρια της ανελέητης αστυνομίας τους. Φυλακίστηκε, καταδικάστηκε κι εξορίστηκε. Ο Ραζόρι κατόρθωσε να φτάσει στη Γένουα με το στρατό του στρατηγού Μασσενά και βρέθηκε στην πολιορκία της πόλης, όταν θέριζε ο εξανθηματικός τύφος. Δίπλα του βρέθηκε ο μεγάλος Ελληνοϊταλός ποιητής Ούγος Φώσκολος, διψασμένος κι εκείνος για δικαιοσύνη κι ελευθερία.
Στη Γένουα ο Ραζόρι ρίχτηκε με όλες του τις δυνάμεις στην προσπάθεια της ανακούφισης των τραυματιών της πολιορκίας και των ασθενών της πολιορκημένης από τον εχθρό πόλης. Κάτω από τέτοιες συνθήκες συνέλαβε το ολέθριο «σύστημά» του.
Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΧΛΕΥΑΖΕΙ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ
Ο Ραζόρι θεράπευε τους ασθενείς που προσβάλλονταν από τον εξανθηματικό τύφο και τους τραυματίες, σύμφωνα με τις αρχές του «συστήματός» του Brown. Σύμφωνα με αυτές, ο εξανθηματικός πυρετός, όπως και οι περισσότερες ασθένειες, κατατασσόταν στην «ασθενική διάθεση» που θεραπευόταν με τα διεγερτικά, όπως το κρασί και το όπιο.
Τα αποτελέσματα της θεραπείας αυτής ήταν τόσο καταστρεπτικά, ώστε ο Ραζόρι συνέλαβε την ιδέα να αναστρέψει τη θεραπευτική μέθοδο, εφαρμόζοντας αντί των διεγερτικών τα εξασθενητικά. Συμπτωματικά η νέα μέθοδος παρουσίασε στην αρχή επιτυχίες, με αποτέλεσμα να τονωθεί η πεποίθησή του στη νέα θεραπευτική τακτική. Κι όχι μόνον αυτό: ο Ραζόρι αισθάνθηκε αρκετά ισχυρός ώστε να επιχειρήσει την ανατροπή του συστήματος του Brown. Σύμφωνα με το νέο του «σύστημα», όλες σχεδόν οι αρρώστιες προέρχονταν από υπερβολή διεγέρσεων και συνεπώς έπρεπε να θεραπεύονται με ηρεμιστικά, όπως οι αφαιμάξεις και φάρμακα σαν το αντιμόνιο, τη δακτυλίτιδα κλπ.
Παρά τις αρχικές ελπίδες, οι συνέπειες υπήρξαν ολέθριες. Φανταστείτε έναν τραυματία, που είχε κιόλας χάσει αρκετό αίμα από τα τραύματά του, να υποβάλλεται σε νέα αφαίμαξη. Οι άνθρωποι, στο όνομα της υποτιθέμενης ορθότητας ενός «συστήματος», κυριολεκτικά σφάζονταν. Από τέτοιες, δυστυχώς, τραγικές σελίδες είναι γεμάτη η ιστορία της ιατρικής.
Ο ΚΟΣΜΟΣ ΕΞΕΓΕΙΡΕΤΑΙ
Οι θάνατοι που προκάλεσε η τακτική αυτή του Ραζόρι και των φανατικών οπαδών του, υπήρξαν ίσως περισσότεροι από αυτούς που είχε ο πόλεμος στα πεδία των μαχών γύρω από την πολιορκημένη Γένουα. Κάποια στιγμή ο κόσμος, μην αντέχοντας άλλο, εξεγέρθηκε κατηγορώντας τους για δηλητηριαστές και δολοφόνους.
Αυτός ήταν ένας από τους κυριότερους λόγους που ο Ραζόρι γυρίζοντας από τη Γένουα στο Μιλάνο, μετά το τέλος της πολιορκίας, δεν μπόρεσε να κάνει τίποτε άλλο από το να ασκεί το επάγγελμα στα θεραπευτήρια των μαθητών του. Τέλος, το 1805 προσφέρθηκε να διδάσκει δωρεάν την κλινική ιατρική στους νέους γιατρούς της Σχολής της Παβίας, μεταβάλλοντας έτσι το Οσπεντάλε Ματζόρε σε σχολή μετεκπαίδευσης. Η προσφορά του έγινε πράγματι δεκτή και διορίστηκε καθηγητής άνευ αποδοχών από το 1806.
Η ΝΕΑ ΦΑΣΗ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΡΑΖΟΡΙΜια νέα φάση αρχίζει στο Οσπεντάλε Ματζόρε. Πεπεισμένος κάθε μέρα όλο και πιο πολύ για την ορθότητα του συστήματός (πόση δύναμη έχουν τέλος πάντων αυτές οι ιδέες!), σε πείσμα των θανάτων που ακολουθούσαν σχεδόν κάθε εφαρμογή του, και επιθυμώντας να προσκομίσει ακαταμάχητες αποδείξεις για την ορθότητά του, σκέφτηκε να μελετήσει στατικά τη σχέση θεραπείας και θεραπευτικού αποτελέσματος. Έτσι παρά τους θανάτους που σκόρπισε γύρω του το ολέθριο «σύστημά» του, υπήρξε ένας από τους σκαπανείς της ιατρικής στατιστικής που σήμερα συνδέεται αναπόσπαστα με κάθε είδους κλινικό πειραματισμό.
Εκτός από αυτή την προσφορά του μένουν ακόμα οι θυσίες του για την ελευθερία και την ενότητα του ιταλικού έθνους, που του στοίχισαν 4χρονη φυλάκιση. Αργότερα δημοσίευσε μια στατιστική με την οποία αποδείκνυε ότι η θνησιμότητα στην κλινική του, όπου εφαρμοζόταν μόνον η θεραπευτική του μέθοδος, ήταν τα έτη 1812-1814 κατώτερη από τη θνησιμότητα των άλλων κλινικών.
Η συνύπαρξη όμως αντιφατικών πλευρών, θετικών και αρνητικών, δεν αποτελεί για εκείνον που μελετά την ιστορία της ιατρικής κάτι το πρωτοφανές.
Ο ΓΚΕΟΡΓΚ ΕΡΝΣΤ ΣΤΑΛ
Ενώ το «σύστημα» του Ραζόρι δεν ήταν αρχικά παρά ανάπτυξη του συστήματος του Brown και στη συνέχεια αναστροφή του με τραγικά αποτελέσματα, το «σύστημα» του Σταλ παρουσιάζεται ως αντίθεση στο «σύστημα» του Χόφμαν.
Ο Σταλ, χαρακτήρας σκυθρωπός και φιλύποπτος, γεννήθηκε τον ίδιο χρόνο με τον Χόφμαν (1660) στο Άνσμπαχ. Σπούδασαν μαζί στην Jena και τους συνέδεε για κάμποσο καιρό ειλικρινής φιλία. Χάρη στη φιλία του αυτή ο Σταλ ανέλαβε την έδρα της θεωρητικής ιατρικής στο πανεπιστήμιο της Χάλλε. Η αναποφασιστικότητα του Χόφμαν μπροστά ιδίως στο πρόβλημα ή να αρνηθεί την παρέμβαση της ψυχής στην εξέλιξη των φυσικών φαινομένων ή να την υποβιβάσει, κατά τη γνώμη του, θεωρώντας την κινητήρια αρχή της ζωντανής μηχανής, δεν μπορούσε να αρέσει σε άνθρωπο σαν τον Σταλ, με τον τραχύ κι ακατάλληλο για συμβιβασμούς χαρακτήρα του. Έτσι η φιλία με τον παλιό συμφοιτητή συνεχώς λιγόστευε για να σβήσει τελείως και να αντικατασταθεί με έχθρα, στη δημιουργία της οποίας έπαιξε ρόλο ασφαλώς η αντιζηλία που είχε αναπτυχθεί μεταξύ τους. Έτσι ο Σταλ εγκατέλειψε τη Χάλλε για να γίνει γιατρός της Αυλής στο Βερολίνο, όπου και πέθανε το 1734, οκτώ χρόνια πριν από τον Χόφμαν.
Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ «ΦΛΟΓΙΣΤΟΥ»
Το σύστημα του Σταλ δεν μπορεί να θεωρηθεί τελείως πρωτότυπο. Είναι μάλλον επέκταση των ιδεών του Γιόχαν Γιοαχίμ Μπέχερ (1635-1682), του οποίου την έννοια της «καιόμενης γαίας» μετονόμασε σε «φλογιστό».
Τι ήταν αυτό το φλογιστό; Ένα στοιχείο ρευστό που αναπτυσσόταν με την καύση και την ασβεστοποίηση των μετάλλων. Στη χημεία αυτού του φλογιστού θεμελίωσε ο Σταλ το σύστημά του, που ήταν όπως κι αυτός άκαμπτο κι ακατάλληλο για συμβιβασμούς.
Ο Σταλ αρνείται τη μηχανιστική αντίληψη και στη θέση της τοποθετεί ό,τι ονόμαζε «οργανισμό». Τα φαινόμενα της ζωής ρυθμίζονται από την ψυχή που διευθύνει όλες τις οργανικές λειτουργίες. Οι αρρώστιες δεν είναι τίποτε άλλο από ελλείψεις που εκδηλώνονται στην πορεία των λειτουργιών και ανάγονται στην ψυχή, στην κακή λειτουργία της οποίας πρέπει να αναφέρονται τα φάρμακα, τις πιο πολλές φορές διάφορες ζύμες.
Όπως είπαν, η ανιμιστική αντίληψη του Σταλ είναι ένα είδος επανάληψης των αριστοτελικών αντιλήψεων. Παρόλα αυτά, όταν ο Σταλ ισχυρίζεται ότι οι χημικές διεργασίες είναι τα φυσικά όργανα της ψυχής, απομακρύνεται σημαντικά από τον Αριστοτέλη.
Το «σύστημα» του Σταλ δε βρήκε οπαδούς ούτε καν ανάμεσα στους σύγχρονούς του. Παρόλο όμως που από ορισμένους νεώτερους επιστήμονες χαρακτηρίζεται ως ολέθριο, η φυσιογνωμία όμως του ιδρυτή του, παρουσιάζει κάποιο ενδιαφέρον. Γιατί αποδεικνύει τη δύναμη που έχουν ορισμένες παλιές ιδέες να ξαναζούν σε μια εποχή που όλοι τις θεωρούν οριστικά ξεπερασμένες. Αυτή την έννοια έχει το έργο του Σταλ.
.bmp)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου