Αν θελήσουμε να συγκρίνουμε την κατάσταση που επικρατούσε στη χειρουργική το 18ο αιώνα με τις προόδους που πραγματοποιήθηκαν σε άλλους τομείς της ιατρικής, θα δυσκολευτούμε πολύ να ανακαλύψουμε κάποιο αποφασιστικό σταθμό προόδου της μεγάλης αυτής ιατρικής ειδικότητας. Μοναδική εξαίρεση αποτελούν οι επιτυχίες του Ιταλού Αντόνιο Σκάρπα και του Γερμανού Λόρεντς Χάιστερ.
Το γεγονός δεν πρέπει να εκπλήσσει. Για να πετύχει η χειρουργική τις προόδους της βιολογίας ή της φυσιολογίας, θα έπρεπε να έχει στη διάθεσή της κάποιο μέσο με σημασία ανάλογη με εκείνη που απέκτησε το μικροσκόπιο για τις επιστήμες που αναφέραμε. Και ναι μεν η μικροσκοπία παρουσιάζεται κι αυτή στάσιμη το 18 αιώνα, οι πρόοδοί της όμως που είχαν προηγηθεί είχαν ανοίξει πλατιούς ορίζοντες για τους επιστήμονες του αιώνα εκείνου. Κάτι ανάλογο για τη χειρουργική θα προσφέρει ο 19ος αιώνας: την ασηψία και την αντισηψία.
Αν μελετήσει κανείς τις σελίδες του έργου του Ιπποκράτη για τις κακώσεις της κεφαλής («Περί των κεφαλή τρωμάτων») και αναλογιστεί τα επιτεύγματα της χειρουργικής, στα πρώτα χρόνια της εισαγωγής της χρήσης των πυροβόλων όπλων, καταλαβαίνει ότι χωρίς την απόκτηση κάποιου καινούργιου μέσου, ό,τι είχε να ειπωθεί στον τομέα της χειρουργικής ήταν κιόλας καλά ειπωμένο από αιώνες.
ΟΙ ΓΑΛΛΟΙ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΙ
Οι σπουδαιότεροι εκπρόσωποι της χειρουργικής στη Γαλλία του 18ου αιώνα υπήρξαν ο Ντομινίκ Ανέλ (1679-1730), ο Ζαν Λουί Πετί (1674-1760), ο Πιέρ Ζοζέφ Ντεσώ (1738-1795) και ο Φρανσουά Σοπάρ (1743-1795).
Ο Ανέλ ήταν χειρουργός του στρατού του Λουδοβίκου ΙΔ'. Μέχρι τότε τα τραύματα θεραπεύονταν με τη μέθοδο του Παρέ: απομυζούσαν, συνήθως με το στόμα, το τραύμα για να περιορίσουν το αιμάτωμα και στη συνέχεια το άλειφαν με λάδι ή με κάποιο μίγμα με βάση το αυγό. Ο Ανέλ θεωρούσε τελείως ανώφελη την επάλειψη του λαδιού και είχε επιφυλάξεις για τον τρόπο με τον οποίον γινόταν η απομύζηση του τραύματος, που όμως θεωρούσε απαραίτητη. Για το σκοπό επινόησε μια σύριγγα, την οποία εφάρμοζε και στη θεραπεία συριγγίων που οφείλονταν σε αφροδίσια νοσήματα: χωρίς να προκαλεί βλάβες των ιστών άδειαζε τα συρίγγια αυτά από το πυώδες περιεχόμενό του.
Με το όνομα το Ανέλ συνδέεται και μια τολμηρή επέμβαση, που εκτελείτο αργότερα και από τους μεγάλους Ιταλούς χειρουργούς. Ήταν η θεραπεία των δακρυϊκών συριγγίων με ενέσεις στο δακρυϊκό ασκό. Ο Ανέλ τελειοποίησε ακόμα μια επέμβαση για τη θεραπεία των ανευρυσμάτων, που είχε συχνά τόσο καλά αποτελέσματα, ώστε να αποκτήσει σύντομα μεγάλη διάδοση.
Κι ο Πετί υπήρξε στην αρχή στρατιωτικός χειρουργός. Όταν παραιτήθηκε από αυτή τη θέση, το 1700, άνοιξε μια ιδιωτική χειρουργική σχολή στο Παρίσι.
Στον Πετί οφείλονται αξιόλογες ανατομικές ανακαλύψεις και ορισμένες τεχνικές πρόοδοι στη χειρουργική, που είναι γνωστές με το όνομά του. Κυριότερο έργο του είναι η «Πραγματεία χειρουργικής», το οποίο θεωρείτο για πολλά χρόνια μοναδικό στο είδος του.
Στο ανατομικό πεδίο ανακάλυψε το ομώνυμο τρίγωνο μεταξύ λαγονίου ακρολοφίας, έξω λοξού κοιλιακού και πλατέως ραχιαίου μυός («τρίγωνο του Πετί») και τον ομώνυμο πόρο στην ακτινωτή ζώνη του οφθαλμού, κοντά στον κρυσταλλοειδή φακό.
Στο χειρουργικό πεδίο, όχι μόνον επινόησε νέα όργανα, αλλά επιπλέον βελτίωσε την τεχνική των ακρωτηριασμών κι έκανε αξιόλογες μελέτες στα θέματα της αιμόστασης, των αιμορραγιών και των καταγμάτων («νάρθηκας του Πετί» για την ακινητοποίηση των καταγμάτων της κνήμης).
Το όνομα του Σοπάρ έφτασε στις μέρες μας συνδεδεμένο με τη μέθοδο του ακρωτηριασμού του άκρου ποδός που γίνεται στο ύψος της γνωστής, επίσης με το όνομά του εγκάρσιας διάρθρωσης του ταρσού («Χοπάρτιος διάρθρωση»).
Σύγχρονος και φίλος του Σοπάρ υπήρξε ο Ντεσώ, που θεωρείται ομόφωνα ιδρυτής της τοπογραφικής ή χειρουργικής ανατομικής και της κλινικής χειρουργικής διδασκαλίας στα νοσοκομεία. Ο Ντεσώ απέκτησε φήμη με την εισαγωγή νέων τεχνικών μεθόδων στη χειρουργική, όπως η «επίδεση Ντεσώ» στο κάταγμα της κλείδας και η απολίνωση της μηριαίας αρτηρίας στον πόρο των προσαγωγών. Ο Ντεσώ δεν άφησε συγγραφικό έργο. Από τους μαθητές του όμως προήλθαν οι καλύτεροι Γάλλοι χειρουργοί του επόμενου αιώνα. Από αυτούς ακριβώς προέρχονται και οι πληροφορίες μας για τον Ντεσώ. Έτσι ο Κάσσιους συγκέντρωσε τη διδασκαλία του διδασκάλου του στο βιβλίο «Θεωρητικά και πρακτικά μαθήματα εξωτερικής κλινικής» (Παρίσι, 1779) και ο Μπισά στο «Χειρουργικά έργα» του (Παρίσι, μεταξύ 1798-1803). Ίσως ο Ντεσώ να ακολουθούσε την άποψη του Σωκράτη ότι τα βιβλία μένουν σιωπηλά για τον αναγνώστη αν θελήσει νατα ρωτήσει κάτι και συνεπώς είναι ανώφελο να γράφονται.
Η ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΑ
Η αγγλική προσφορά υπήρξε σημαντική στο χειρουργικό τομέα, με δύο κυρίως πρόσωπα: τον Πέρσιβαλ Ποτ (1714-1788) και τον Τζων Χάντερ (1828-1793), που με τον αδελφό του Ουίλιαμ (1718-1783) εκτέλεσαν θεμελιώδεις μελέτες επί των ανευρυσμάτων και του έλκους του στομάχου.
Το γνωστότερο από τα τρία αυτά ονόματα είναι του Ποτ. Ακόμα και σήμερα η φυματιώδης σπονδυλίτιδα χαρακτηρίζεται ως «Πόττειο κακό».
Ο Ποτ εργάστηκε περισσότερο από 40 χρόνια στο Νοσοκομείο Σαιντ Μπαρτόλομιου του Λονδίνου (1744-1787). Η δραστηριότητά του κάλυψε όλους τους τομείς της χειρουργικής και τραυματολογίας. Το κάταγμα που φέρει το όνομά του (κάταγμα του Ποτ = αμφισφύριο κάταγμα με απαγωγή) μελέτησε στον ίδιο του τον εαυτό, όταν πέφτοντας από το άλογο σε κάποιο δρόμο του Λονδίνου, έσπασε το πόδι του. Κοντά στο «Πόττειο κακό» και το «κάταγμα του Ποτ» έχουμε ακόμα τη «γάγγραινα του Ποτ» (γεροντική γάγγραινα) και τη «νόσο του Ποτ» (καρκίνος του οσχέου των καπνοδοχοκαθαριστών), καταστάσεις που μελέτησε σε βάθος. Τα κείμενά του, που πραγματεύονται τις κήλες, τις υδροκήλες και τον καταρράκτη, διαβάζονται και σήμερα με πολύ ενδιαφέρον, ενώ οι θεραπευτικές του υποδείξεις διατηρούν ακόμα ολόκληρη την ισχύ τους.
Εκτός από τον Ποτ και τους αδελφούς Χάντερ πρέπει να αναφέρουμε μια ακόμα φυσιογνωμία της αγγλικής χειρουργικής του 18ου αιώνα: τον Ουίλιαμ Τσέζελντεν (1688-1753) θεράποντα μεγάλων προσωπικοτήτων, όπως ο Νεύτων και ο ποιητής Αλεξάντερ Ποπ.
Άνθρωπος με πολύμορφο ταλέντο, ο Τσέζελντεν είχε ασχοληθεί ερασιτεχνικά με το σχέδιο και την αρχιτεκτονική: πολλές από τις εικόνες των έργων του είναι σχεδιασμένες από τον ίδιο.
Εκτός από την επίδρασή του στην ανατομική, ο Τσέζελντεν, έγινε ονομαστός ιδιαίτερα στη χειρουργική της ουροδόχου κύστης και των οφθαλμών. Επί αιώνες η λιθίαση της ουροδόχου κύστης θεραπευόταν από τους κουρείς-χειρουργούς με διάνοιξη του οργάνου διαμέσου μιας υπερηβικής τομής. Την τομή αυτή ανέβασε ο Τσέζελντεν σε επιστημονική περιωπή. Η μέθοδος της υπερηβικής τομής ήταν λιγότερο επικίνδυνη από τη λεγόμενη «τομή του Κέλσου» ή την «τομή του Μαριάνο», πιο γρήγορη στην εκτέλεσή της και λιγότερο οδυνηρή. Ήταν δε τέτοιος ο βαθμός της τελειότητας, στην οποία είχε αναγάγει τη μέθοδο αυτή ο Τσέζελντεν, ώστε κατόρθωνε να τελειώσει την επέμβαση μέσα σε 54''. Την πείρα και τις παρατηρήσεις του εξέθεσε ο διακεκριμένος χειρουργός στο έργο του «Πραγματεία περί της υψηλής εγχείρησης της λιθίασης» (Λονδίνο, 1723), που χαρακτηρίστηκε αριστούργημα χειρουργικής συγγραφής. Τέλος, στον οφθαλμολογικό τομέα της χειρουργικής, επινόησε την ιριδοτομία από πίσω προς τα μπροστά, καταλαμβάνοντας έτσι ξεχωριστή θέση στην ιστορία της οφθαλμολογίας. Όσο δε για την επίδοσή του στην ανατομική, αρκεί να αναφέρουμε ότι η «Ανατομική του ανθρώπινου σώματος» που δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στο Λονδίνο το 1713, είχε φτάσει το 1778 την 11η έκδοσή της!
Η ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΣΤΗΝ ΓΕΡΜΑΝΙΑ
Στη χειρουργική της Γερμανίας του 18ου αιώνα δεσπόζει η μορφή του Λόρεντς Χάιστερ. Ο Χάιστερ, που γεννήθηκε στη Φραγκφούρτη το 1683, σπούδασε στο Γκίσεν, το Λέιντεν και το Άμστερνταμ κάτω από δασκάλους, όπως ο Μπούρχαβε, ο Ρούις και ο Αλμπίνους. Άρχισε τη σταδιοδρομία του, όπως και τόσοι άλλοι, ως στρατιωτικός χειρουργός, ιδιότητα υπό την οποία υπηρέτησε και στον ολλανδικό στρατό. Στη συνέχεια κατέλαβε θέση καθηγητή της χειρουργικής στο Άλτντορφ και κατόπιν στο Χέλμσετ, όπου και πέθανε το 1758.
Ο Χάιστερ δεν υπήρξε καινοτόμος, υπήρξε όμως μεγάλος δάσκαλος τόσο στην προφορική του διδασκαλία όσο και με το συγγραφικό του έργο. Από τη σχολή του προήλθαν όλοι οι μεγάλοι της σύγχρονης γερμανικής χειρουργικής. Το βιβλίο του «Επιτομή των θεσμών ή των θεμελίων της ιατρικής», που δημοσιεύτηκε στη Νυρεμβέργη το 1718, μεταφράστηκε σε όλες σχεδόν τις γλώσσες και χαρακτηρίστηκε ως το πιο εκτεταμένο και πληρέστερο και το περισσότερο διδακτικό χειρουργικό σύγγραμμα του 18ου αιώνα.
Η ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΙΑ
Ύστερα από μια περίοδο πνευματικής απουσίας, από τα μισά του 17ου μέχρι τα μισά του 18ου αιώνα, η Ιταλία ξαναδίνει το παρόν στην ευρωπαϊκή επιστήμη με τρεις μεγάλες φυσιογνωμίες: τον Σπαλαντσάνι, τον Βόλτα και τον Γκαλβάνι. Την ίδια εποχή άκμασαν αξιόλογοι εκπρόσωποι της ανατομικής και της χειρουργικής, ο Αντόνιο Σκάρπα (1752-1832), ο Τζιοβάνι Μπατίστα Μοντέτζια (1762-1815) και ο Τζιοβάνι Μπατίστα Παλλέτα (1748-1832). Τα ονόματα των δύο τελευταίων είναι συνδεδεμένα με την ιστορία της μαιευτικής.
Ο Παλλέτα υπήρξε οπαδός του Μοργκάνι. Σε προχωρημένη ηλικία δημοσίευσε ένα πράγματι μνημειώδες έργο, τις «Παθολογικές ασκήσεις» (Μιλάνο, 1820 και 1826), που η καθυστερημένη του έκδοση το έκανε να φαίνεται αναχρονιστικό απέναντι στις επιστημονικές προόδους που είχαν στο μεταξύ μεσολαβήσει. Η φήμη του συνδέεται με την καταπολέμηση της γνώμης που ήταν τότε διαδεδομένη, ότι η υστερεκτομή (η αφαίρεση της μήτρας), εκτός από την περίπτωση της πρόπτωσης, είναι δήθεν θανατηφόρα λόγω της μεγάλης αιμορραγίας ή αδύνατη γιατί δεν μπορεί να αποχωριστεί η μήτρα από τον κόλπο.
Ο Μοντέτζια πάλι, υπήρξε θερμός θιασώτης της πειραματικής μαιευτικής επί του πτώματος, όχι μόνο για την άσκηση των υποψηφίων μαιευτήρων, αλλά και ως μέθοδος έρευνας του μηχανισμού των δύσκολων τοκετών και των επιβαλλομένων χειρισμών.Ο Σκάρπα με τη σειρά του, ένας από τους καλύτερους μαθητές του Μοργκάνι, πραγματοποίησε πρωτότυπες μελέτες στον τομέα της συγκριτικής ανατομικής. Η συμβολή του στη χειρουργική και την παθολογική ανατομική των οστών και των αρτηριών και οι μελέτες του για τη νεύρωση της καρδιάς και τη σημασία της νευρικής διέγερσης ως ερέθισμα της σύσπασης των μυών είναι σημαντικές. Ο Σκάρπα ασχολήθηκε ακόμα με επιτυχία με την ορθοπεδική, την περιγραφική ανατομική και την ωτορινολαρυγγολογία και κατέλαβε αξιόλογη θέση στην ιστορία της ιατρικής.
Το γεγονός δεν πρέπει να εκπλήσσει. Για να πετύχει η χειρουργική τις προόδους της βιολογίας ή της φυσιολογίας, θα έπρεπε να έχει στη διάθεσή της κάποιο μέσο με σημασία ανάλογη με εκείνη που απέκτησε το μικροσκόπιο για τις επιστήμες που αναφέραμε. Και ναι μεν η μικροσκοπία παρουσιάζεται κι αυτή στάσιμη το 18 αιώνα, οι πρόοδοί της όμως που είχαν προηγηθεί είχαν ανοίξει πλατιούς ορίζοντες για τους επιστήμονες του αιώνα εκείνου. Κάτι ανάλογο για τη χειρουργική θα προσφέρει ο 19ος αιώνας: την ασηψία και την αντισηψία.
Αν μελετήσει κανείς τις σελίδες του έργου του Ιπποκράτη για τις κακώσεις της κεφαλής («Περί των κεφαλή τρωμάτων») και αναλογιστεί τα επιτεύγματα της χειρουργικής, στα πρώτα χρόνια της εισαγωγής της χρήσης των πυροβόλων όπλων, καταλαβαίνει ότι χωρίς την απόκτηση κάποιου καινούργιου μέσου, ό,τι είχε να ειπωθεί στον τομέα της χειρουργικής ήταν κιόλας καλά ειπωμένο από αιώνες.
ΟΙ ΓΑΛΛΟΙ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΙ
Οι σπουδαιότεροι εκπρόσωποι της χειρουργικής στη Γαλλία του 18ου αιώνα υπήρξαν ο Ντομινίκ Ανέλ (1679-1730), ο Ζαν Λουί Πετί (1674-1760), ο Πιέρ Ζοζέφ Ντεσώ (1738-1795) και ο Φρανσουά Σοπάρ (1743-1795).
Ο Ανέλ ήταν χειρουργός του στρατού του Λουδοβίκου ΙΔ'. Μέχρι τότε τα τραύματα θεραπεύονταν με τη μέθοδο του Παρέ: απομυζούσαν, συνήθως με το στόμα, το τραύμα για να περιορίσουν το αιμάτωμα και στη συνέχεια το άλειφαν με λάδι ή με κάποιο μίγμα με βάση το αυγό. Ο Ανέλ θεωρούσε τελείως ανώφελη την επάλειψη του λαδιού και είχε επιφυλάξεις για τον τρόπο με τον οποίον γινόταν η απομύζηση του τραύματος, που όμως θεωρούσε απαραίτητη. Για το σκοπό επινόησε μια σύριγγα, την οποία εφάρμοζε και στη θεραπεία συριγγίων που οφείλονταν σε αφροδίσια νοσήματα: χωρίς να προκαλεί βλάβες των ιστών άδειαζε τα συρίγγια αυτά από το πυώδες περιεχόμενό του.
Με το όνομα το Ανέλ συνδέεται και μια τολμηρή επέμβαση, που εκτελείτο αργότερα και από τους μεγάλους Ιταλούς χειρουργούς. Ήταν η θεραπεία των δακρυϊκών συριγγίων με ενέσεις στο δακρυϊκό ασκό. Ο Ανέλ τελειοποίησε ακόμα μια επέμβαση για τη θεραπεία των ανευρυσμάτων, που είχε συχνά τόσο καλά αποτελέσματα, ώστε να αποκτήσει σύντομα μεγάλη διάδοση.
Κι ο Πετί υπήρξε στην αρχή στρατιωτικός χειρουργός. Όταν παραιτήθηκε από αυτή τη θέση, το 1700, άνοιξε μια ιδιωτική χειρουργική σχολή στο Παρίσι.
Στον Πετί οφείλονται αξιόλογες ανατομικές ανακαλύψεις και ορισμένες τεχνικές πρόοδοι στη χειρουργική, που είναι γνωστές με το όνομά του. Κυριότερο έργο του είναι η «Πραγματεία χειρουργικής», το οποίο θεωρείτο για πολλά χρόνια μοναδικό στο είδος του.
Στο ανατομικό πεδίο ανακάλυψε το ομώνυμο τρίγωνο μεταξύ λαγονίου ακρολοφίας, έξω λοξού κοιλιακού και πλατέως ραχιαίου μυός («τρίγωνο του Πετί») και τον ομώνυμο πόρο στην ακτινωτή ζώνη του οφθαλμού, κοντά στον κρυσταλλοειδή φακό.
Στο χειρουργικό πεδίο, όχι μόνον επινόησε νέα όργανα, αλλά επιπλέον βελτίωσε την τεχνική των ακρωτηριασμών κι έκανε αξιόλογες μελέτες στα θέματα της αιμόστασης, των αιμορραγιών και των καταγμάτων («νάρθηκας του Πετί» για την ακινητοποίηση των καταγμάτων της κνήμης).
Το όνομα του Σοπάρ έφτασε στις μέρες μας συνδεδεμένο με τη μέθοδο του ακρωτηριασμού του άκρου ποδός που γίνεται στο ύψος της γνωστής, επίσης με το όνομά του εγκάρσιας διάρθρωσης του ταρσού («Χοπάρτιος διάρθρωση»).
Σύγχρονος και φίλος του Σοπάρ υπήρξε ο Ντεσώ, που θεωρείται ομόφωνα ιδρυτής της τοπογραφικής ή χειρουργικής ανατομικής και της κλινικής χειρουργικής διδασκαλίας στα νοσοκομεία. Ο Ντεσώ απέκτησε φήμη με την εισαγωγή νέων τεχνικών μεθόδων στη χειρουργική, όπως η «επίδεση Ντεσώ» στο κάταγμα της κλείδας και η απολίνωση της μηριαίας αρτηρίας στον πόρο των προσαγωγών. Ο Ντεσώ δεν άφησε συγγραφικό έργο. Από τους μαθητές του όμως προήλθαν οι καλύτεροι Γάλλοι χειρουργοί του επόμενου αιώνα. Από αυτούς ακριβώς προέρχονται και οι πληροφορίες μας για τον Ντεσώ. Έτσι ο Κάσσιους συγκέντρωσε τη διδασκαλία του διδασκάλου του στο βιβλίο «Θεωρητικά και πρακτικά μαθήματα εξωτερικής κλινικής» (Παρίσι, 1779) και ο Μπισά στο «Χειρουργικά έργα» του (Παρίσι, μεταξύ 1798-1803). Ίσως ο Ντεσώ να ακολουθούσε την άποψη του Σωκράτη ότι τα βιβλία μένουν σιωπηλά για τον αναγνώστη αν θελήσει νατα ρωτήσει κάτι και συνεπώς είναι ανώφελο να γράφονται.
Η ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΑ
Η αγγλική προσφορά υπήρξε σημαντική στο χειρουργικό τομέα, με δύο κυρίως πρόσωπα: τον Πέρσιβαλ Ποτ (1714-1788) και τον Τζων Χάντερ (1828-1793), που με τον αδελφό του Ουίλιαμ (1718-1783) εκτέλεσαν θεμελιώδεις μελέτες επί των ανευρυσμάτων και του έλκους του στομάχου.
Το γνωστότερο από τα τρία αυτά ονόματα είναι του Ποτ. Ακόμα και σήμερα η φυματιώδης σπονδυλίτιδα χαρακτηρίζεται ως «Πόττειο κακό».
Ο Ποτ εργάστηκε περισσότερο από 40 χρόνια στο Νοσοκομείο Σαιντ Μπαρτόλομιου του Λονδίνου (1744-1787). Η δραστηριότητά του κάλυψε όλους τους τομείς της χειρουργικής και τραυματολογίας. Το κάταγμα που φέρει το όνομά του (κάταγμα του Ποτ = αμφισφύριο κάταγμα με απαγωγή) μελέτησε στον ίδιο του τον εαυτό, όταν πέφτοντας από το άλογο σε κάποιο δρόμο του Λονδίνου, έσπασε το πόδι του. Κοντά στο «Πόττειο κακό» και το «κάταγμα του Ποτ» έχουμε ακόμα τη «γάγγραινα του Ποτ» (γεροντική γάγγραινα) και τη «νόσο του Ποτ» (καρκίνος του οσχέου των καπνοδοχοκαθαριστών), καταστάσεις που μελέτησε σε βάθος. Τα κείμενά του, που πραγματεύονται τις κήλες, τις υδροκήλες και τον καταρράκτη, διαβάζονται και σήμερα με πολύ ενδιαφέρον, ενώ οι θεραπευτικές του υποδείξεις διατηρούν ακόμα ολόκληρη την ισχύ τους.
Εκτός από τον Ποτ και τους αδελφούς Χάντερ πρέπει να αναφέρουμε μια ακόμα φυσιογνωμία της αγγλικής χειρουργικής του 18ου αιώνα: τον Ουίλιαμ Τσέζελντεν (1688-1753) θεράποντα μεγάλων προσωπικοτήτων, όπως ο Νεύτων και ο ποιητής Αλεξάντερ Ποπ.
Άνθρωπος με πολύμορφο ταλέντο, ο Τσέζελντεν είχε ασχοληθεί ερασιτεχνικά με το σχέδιο και την αρχιτεκτονική: πολλές από τις εικόνες των έργων του είναι σχεδιασμένες από τον ίδιο.
Εκτός από την επίδρασή του στην ανατομική, ο Τσέζελντεν, έγινε ονομαστός ιδιαίτερα στη χειρουργική της ουροδόχου κύστης και των οφθαλμών. Επί αιώνες η λιθίαση της ουροδόχου κύστης θεραπευόταν από τους κουρείς-χειρουργούς με διάνοιξη του οργάνου διαμέσου μιας υπερηβικής τομής. Την τομή αυτή ανέβασε ο Τσέζελντεν σε επιστημονική περιωπή. Η μέθοδος της υπερηβικής τομής ήταν λιγότερο επικίνδυνη από τη λεγόμενη «τομή του Κέλσου» ή την «τομή του Μαριάνο», πιο γρήγορη στην εκτέλεσή της και λιγότερο οδυνηρή. Ήταν δε τέτοιος ο βαθμός της τελειότητας, στην οποία είχε αναγάγει τη μέθοδο αυτή ο Τσέζελντεν, ώστε κατόρθωνε να τελειώσει την επέμβαση μέσα σε 54''. Την πείρα και τις παρατηρήσεις του εξέθεσε ο διακεκριμένος χειρουργός στο έργο του «Πραγματεία περί της υψηλής εγχείρησης της λιθίασης» (Λονδίνο, 1723), που χαρακτηρίστηκε αριστούργημα χειρουργικής συγγραφής. Τέλος, στον οφθαλμολογικό τομέα της χειρουργικής, επινόησε την ιριδοτομία από πίσω προς τα μπροστά, καταλαμβάνοντας έτσι ξεχωριστή θέση στην ιστορία της οφθαλμολογίας. Όσο δε για την επίδοσή του στην ανατομική, αρκεί να αναφέρουμε ότι η «Ανατομική του ανθρώπινου σώματος» που δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στο Λονδίνο το 1713, είχε φτάσει το 1778 την 11η έκδοσή της!
Η ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΣΤΗΝ ΓΕΡΜΑΝΙΑ
Στη χειρουργική της Γερμανίας του 18ου αιώνα δεσπόζει η μορφή του Λόρεντς Χάιστερ. Ο Χάιστερ, που γεννήθηκε στη Φραγκφούρτη το 1683, σπούδασε στο Γκίσεν, το Λέιντεν και το Άμστερνταμ κάτω από δασκάλους, όπως ο Μπούρχαβε, ο Ρούις και ο Αλμπίνους. Άρχισε τη σταδιοδρομία του, όπως και τόσοι άλλοι, ως στρατιωτικός χειρουργός, ιδιότητα υπό την οποία υπηρέτησε και στον ολλανδικό στρατό. Στη συνέχεια κατέλαβε θέση καθηγητή της χειρουργικής στο Άλτντορφ και κατόπιν στο Χέλμσετ, όπου και πέθανε το 1758.
Ο Χάιστερ δεν υπήρξε καινοτόμος, υπήρξε όμως μεγάλος δάσκαλος τόσο στην προφορική του διδασκαλία όσο και με το συγγραφικό του έργο. Από τη σχολή του προήλθαν όλοι οι μεγάλοι της σύγχρονης γερμανικής χειρουργικής. Το βιβλίο του «Επιτομή των θεσμών ή των θεμελίων της ιατρικής», που δημοσιεύτηκε στη Νυρεμβέργη το 1718, μεταφράστηκε σε όλες σχεδόν τις γλώσσες και χαρακτηρίστηκε ως το πιο εκτεταμένο και πληρέστερο και το περισσότερο διδακτικό χειρουργικό σύγγραμμα του 18ου αιώνα.
Η ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΙΑ
Ύστερα από μια περίοδο πνευματικής απουσίας, από τα μισά του 17ου μέχρι τα μισά του 18ου αιώνα, η Ιταλία ξαναδίνει το παρόν στην ευρωπαϊκή επιστήμη με τρεις μεγάλες φυσιογνωμίες: τον Σπαλαντσάνι, τον Βόλτα και τον Γκαλβάνι. Την ίδια εποχή άκμασαν αξιόλογοι εκπρόσωποι της ανατομικής και της χειρουργικής, ο Αντόνιο Σκάρπα (1752-1832), ο Τζιοβάνι Μπατίστα Μοντέτζια (1762-1815) και ο Τζιοβάνι Μπατίστα Παλλέτα (1748-1832). Τα ονόματα των δύο τελευταίων είναι συνδεδεμένα με την ιστορία της μαιευτικής.
Ο Παλλέτα υπήρξε οπαδός του Μοργκάνι. Σε προχωρημένη ηλικία δημοσίευσε ένα πράγματι μνημειώδες έργο, τις «Παθολογικές ασκήσεις» (Μιλάνο, 1820 και 1826), που η καθυστερημένη του έκδοση το έκανε να φαίνεται αναχρονιστικό απέναντι στις επιστημονικές προόδους που είχαν στο μεταξύ μεσολαβήσει. Η φήμη του συνδέεται με την καταπολέμηση της γνώμης που ήταν τότε διαδεδομένη, ότι η υστερεκτομή (η αφαίρεση της μήτρας), εκτός από την περίπτωση της πρόπτωσης, είναι δήθεν θανατηφόρα λόγω της μεγάλης αιμορραγίας ή αδύνατη γιατί δεν μπορεί να αποχωριστεί η μήτρα από τον κόλπο.
Ο Μοντέτζια πάλι, υπήρξε θερμός θιασώτης της πειραματικής μαιευτικής επί του πτώματος, όχι μόνο για την άσκηση των υποψηφίων μαιευτήρων, αλλά και ως μέθοδος έρευνας του μηχανισμού των δύσκολων τοκετών και των επιβαλλομένων χειρισμών.Ο Σκάρπα με τη σειρά του, ένας από τους καλύτερους μαθητές του Μοργκάνι, πραγματοποίησε πρωτότυπες μελέτες στον τομέα της συγκριτικής ανατομικής. Η συμβολή του στη χειρουργική και την παθολογική ανατομική των οστών και των αρτηριών και οι μελέτες του για τη νεύρωση της καρδιάς και τη σημασία της νευρικής διέγερσης ως ερέθισμα της σύσπασης των μυών είναι σημαντικές. Ο Σκάρπα ασχολήθηκε ακόμα με επιτυχία με την ορθοπεδική, την περιγραφική ανατομική και την ωτορινολαρυγγολογία και κατέλαβε αξιόλογη θέση στην ιστορία της ιατρικής.
.bmp)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου