Μιλώντας για τις αιτίες που προκάλεσαν τη παρακμή της Σχολής του Σαλέρνο και του Μονπελιέ, αναφέραμε τη δημιουργία των Πανεπιστημίων. Η εμφάνιση του εκπαιδευτικού αυτού θεσμού ήταν κάτι το τελείως νέο για τη Δ. Ευρώπη, ταυτόχρονα όμως ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα στην ιστορία των επιστημών. Για τον ελληνικό χώρο, όμως, το Πανεπιστήμιο ως θεσμός δεν ήταν κάτι το καινούργιο. Και μάλιστα χωρίς τη γνώση των σχετικών με την ιστορία του και τη συγκρότησή του στην ελληνική Ανατολή είναι πολύ δύσκολο να συλλάβει κανείς το ρόλο του ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου, τις ιδιομορφίες του και τη συμβολή του στην πρόοδο του ανθρωπίνου πνεύματος.
ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
Η εικόνα του Πανεπιστημίου διαγράφεται πολύ γενικά στις σχολές των κλασικών φιλοσόφων, όπου στο πλαίσιο της φιλοσοφίας διδάσκονταν κι επιστήμες, όπως η ιατρική, που θεωρούντο κλάδοι της. Αλλά Πανεπιστήμιο οργανωμένο και με συγκρότηση πολύ πιο συγγενική με τα σύγχρονα από ό,τι υπήρξαν τα μεσαιωνικά πανεπιστήμια της Δυτικής Ευρώπης, ήταν η Σχολή των Αθηνών (τέλος 1ου μ.Χ. αιώνα). Με την περίοδο της ακμής της συνδέονται ονόματα όπως του Αδριανού και του Μάρκου Αυρηλίου, που την χρηματοδότησαν και του Ηρώδη του Αττικού,[1] που είχε επιστατήσει στη λειτουργία της. Στη Σχολή αυτή διδασκόταν κι η ιατρική. Οι καθηγητές μισθοδοτούνταν από το κράτος, οι σχολές είχαν κοσμήτορες με αρκετές εξουσίες και χορηγούσαν ένα είδος πτυχίου. Μερικά από τα μεγαλύτερα ονόματα των πρώτων χριστιανικών χρόνων (Μ. Βασίλειος, Γρηγόριος Ναζιανζηνός) υπήρξαν απόφοιτοι της Σχολής. Τον 5ο αιώνα μ.Χ., μεγάλο μέρος των σπουδαστών έφθαναν στην Αθήνα, για να σπουδάσουν ιατρική.
Ακόμα περισσότερες αναλογίες προς τα σημερινά Πανεπιστήμια έχει να παρουσιάσει το Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης, που ιδρύθηκε απ' τον Μεγάλο Κωνσταντίνο κι εμφανίστηκε κατά τη διαδρομή της χιλιετούς λειτουργίας του με διάφορα ονόματα: Οικουμενικό Διδασκαλείο, επί Ιουστινιανού, Πανδιδακτήριο, επί Ηρακλείου, Βασιλικό Μουσείο, επί Ανδρόνικου Β' κλπ. Εδώ τώρα πια πρόκειται για ενιαίο σώμα κατά τα σημερινά πρότυπα και με πανεπιστημιακό οργανισμό. Ό,τι χαρακτηρίζει το Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης είναι ότι δε περιορίζεται στη θεωρητική μόρφωση των φοιτητών, αλλά αποβλέπει κυρίως στην πρακτική τους κατάρτιση, που την απόκτησή της επικυρώνει με τη χορήγηση διπλωμάτων. Η ιατρική του Σχολή λειτουργεί μέσα σε Νοσοκομείο και διαθέτει πλούσια βιβλιοθήκη. Αυτό που πρέπει να συγκρατήσουμε για να εκτιμήσουμε στο μέτρο της αξίας τους τα μεσαιωνικά πανεπιστήμια της Δύσης, είναι πως το Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης ποτέ δεν υπήρξε εξάρτημα της Εκκλησίας. Οι καθηγητές του ήταν πάντοτε λαϊκοί ή το πολύ έγγαμοι κληρικοί και ποτέ μοναχοί.
ΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ ΣΤΗ ΔΥΣΗ
Εδώ τα Πανεπιστήμια, που η ίδρυσή τους σήμανε το τέλος των Σχολών και την έναρξη νέας εποχής στην επιστήμη, δημιουργήθηκαν με την υποστήριξη τής Εκκλησίας, χάρις στο ενδιαφέρον των Παπών για τη προαγωγή της επιστήμης. Λόγω της προέλευσής τους αυτής κυριαρχήθηκαν για πολύ από ένα πνεύμα «κομφορμισμού», δηλαδή, μια προσπάθεια συνεχούς συμμόρφωσης προς τις απόψεις τής Καθολικής Εκκλησίας. Γι’ αυτό η πραγματική ιστορία των δυτικών Πανεπιστημίων αρχίζει με την απαγκίστρωση απ’ το δεσμό με την Εκκλησία και την εκδήλωση νεωτεριστικών τάσεων. Χαρακτηριστικό του νέου πνεύματος είναι το γεγονός ότι μεταξύ των πανεπιστημιακών διδασκάλων πλεόναζαν οι αιρετικοί, όπως ο Αβελάρδος[2] στο Παρίσι ή ο Πιέτρο ντ’ Άμπανο στην Πάντοβα, του οποίου το σώμα υποβλήθηκε μετά θάνατο στην ποινή να καεί πάνω στη φωτιά ή πάντως πρόσωπα με επαναστατικές αντιλήψεις, όπως ο Γαλιλαίος γύρω στο 1600 και πάλι στο Πανεπιστήμιο τής Πάντοβας.
Ένα από τα αρχαιότερα πανεπιστήμια τής Δυτικής Ευρώπης είναι το Πανεπιστήμιο των Παρισίων. Προήλθε απ’ τα ενοριακά σχολεία της πόλης που είχαν ιδρυθεί από τον Καρλομάγνο[3] και στη συνέχεια συντηρούνταν από την Παπική Εκκλησία. Εκεί (τέλος 11ου - αρχές 12ου αιώνα) δίδασκε ο περίφημος φιλόσοφος Αβελάρδος. Όταν αυτός συγκρούστηκε με την Εκκλησία απομακρύνθηκε στην αριστερή όχθη του Σηκουάνα για να συνεχίσει το διδακτικό του έργο. Αυτός ήταν ο πρώτος πυρήνας του Πανεπιστημίου των Παρισίων. Σύντομα τα ανεξάρτητα σχολεία που εγκαταστάθηκαν εκεί, οργανώθηκαν σε συντεχνία, που περιλάμβανε διδασκάλους, μαθητές και τα παρεμφερή επαγγέλματα. Είναι κι αυτό άλλο ένα χαρακτηριστικό των Πανεπιστημίων της Δύσης, ότι ο χαρακτήρας τους ήταν ιδιωτικός και η συγκρότηση τους ανάλογη με εκείνη των διαφόρων άλλων επαγγελματικών ομάδων όπως η συντεχνία των υποδηματοποιών ή των κρεοπωλών. Απ’ τη σωματειακή αυτή ένωση καθηγητών και φοιτητών δημιουργήθηκε η λατινική ονομασία «ουνιβέρσιτας», δηλαδή κοινότητα που περιλαμβάνει όλους, απ’ την οποία και προήλθε το όνομα των Πανεπιστημίων σε όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες.
ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΗΣ ΜΠΟΛΟΝΙΑΣ
Η Μπολόνια, η βορειο-ιταλική πολιτεία, μπορεί να καυχηθεί για ένα από τα αρχαιότερα ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια που έδωσαν ίσως τους διαπρεπέστερους επιστήμονες της τελευταίας περιόδου του Μεσαίωνα. Είναι όμως χαρακτηριστικό, ότι οι νεωτεριστικές τάσεις καθυστέρησαν εδώ πάνω από έναν αιώνα απ’ την ίδρυση τού Πανεπιστημίου αυτού. Αλλά και τότε ακόμα οι τάσεις αυτές δεν υπήρξαν ποτέ καθολικές.
Τη συντηρητική πτέρυγα εκπροσωπεί χαρακτηριστικά ο Ταντέο ντέλι Αλντερότι, στον οποίον ο Δάντης αφιερώνει ένα μέρος της 12ης Ωδής του Παραδείσου του. Πρέπει να σημειωθεί ότι και ο Δάντης ανήκε στη «Συντεχνία ιατρών και ειδικών» και συνεπώς θα πρέπει να ήταν μυημένος στην ιατρική επιστήμη. Ο Ταντέο έγραψε ένα απ’ τα πρώτα ιατρικά βιβλία σε εκλαϊκευμένη γλώσσα: μια πραγματεία «Πώς να διατηρήσετε την υγεία σας». Αλλά και το έργο αυτό δεν ήταν τίποτε περισσότερο από ένα «σύνταγμα», δηλαδή συλλογή συμβουλών, όπως τόσες άλλες που εξακολούθησαν να κυκλοφορούν μέχρι αργά στο Μεσαίωνα. Κάποια πάντως, απόπειρα γίνεται αντιληπτή, να δοθεί η κλινική εικόνα, όπως θα λέγαμε σήμερα, κάθε περίπτωσης για την οποία προτείνονται κάθε φορά διάφορα υγειονοδιαιτητικά μέτρα.
Κοντά σε ανθρώπους όπως ο Ταντέο, συναντάμε όμως και πραγματικούς ανακαινιστές. Ένας από αυτούς ήταν ο Ρονάλντο ντα Καπετζούτι, από τον οποίον έχουμε τα πιο ονομαστά σχόλια στη «Χειρουργική» τού Ρουτζέρο ντα Φρουγκάρντι, της σχολής του Σαλέρνο, διανθισμένα με αρκετά πρωτότυπα στοιχεία, αλλά και διορθώσεις του αρχαίου κειμένου. Ένας διακεκριμένος χειρουργός της Μπολόνιας ήταν ο Γκουλιέλμο ντα Σαλιτσέτο. Μέχρι την εποχή του το μεγαλύτερο μέρος των χειρουργικών επεμβάσεων γινόταν με καυτηρίαση. Οι Άραβες, που η επίδραση τους στην ιατρική των Σχολών ήταν κυριαρχική, απέφευγαν για καθαρά φιλοσοφικούς και θρησκευτικούς λόγους, τη χρήση κοφτερών εργαλείων που προκαλούν αιμορραγία. Ο Γκουλιέλμο είναι αυτός που καθιέρωσε ως πρώτο εργαλείο στις εγχειρητικές επεμβάσεις το χειρουργικό μαχαιρίδιο (το νυστέρι).
Στον χειρουργικό τομέα πρέπει ακόμα κανείς να αναφέρει τους Μποργκονιόνι, πατέρα και γιο, για τις απόπειρές τους να εισάγουν στη χειρουργική τη νάρκωση. Οι ιατροί αυτοί προσπαθούσαν να κοιμίσουν τους ασθενείς, στους οποίους γίνονταν παρατεταμένες ή δύσκολες εγχειρήσεις, χρησιμοποιώντας σπόγγους βουτηγμένους σε όπιο ή άλλες ουσίες με ναρκωτικές ιδιότητες.
ΑΝΑΤΟΜΙΚΗ ΕΠΙ ΤΟΥ ΠΤΩΜΑΤΟΣ
Ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους των νέων τάσεων που είδαμε να επικρατούν στο τομέα της Ιατρικής, υπήρξε ο Μοντίνο ντα Λούτζι που δίδαξε στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνιας από το 1314-1324. Γύρω στο 1316 τέλειωσε το σπουδαιότερο έργο του την «Ανατομική». Το έργο αυτό κυκλοφόρησε σε αναρίθμητα αντίγραφα, σχολιάστηκε, παρουσιάστηκε υπό μορφή περιλήψεων κι έκανε το συγγραφέα του διάσημο. Αρκεί να λάβει κανείς υπόψη ότι η Ανατομία του Μοντίνο υπήρξε το κλασικό κείμενο για τη διδασκαλία της ανατομικής σ' όλα τα Πανεπιστήμια της Ιταλίας και της Ευρώπης για δυο τουλάχιστον αιώνες. Αυτό κράτησε μέχρι το 1543, το έτος δηλαδή που ο Ανδρέας Βεσάλιος δημοσίευσε στη Βασιλεία της Ελβετίας το περίφημο ανατομικό του έργο «Περί της κατασκευής του ανθρωπίνου σώματος», που θεωρείται ως εισαγωγή στη σύγχρονη ανατομική. Όπως διαβάζομε στο βιβλίο του, τον Ιανουάριο του 1315 ο Μοντίνο εκτέλεσε τη πρώτη ανατομή πτώματος για καθαρά επιστημονικούς και διδακτικούς λόγους. Σκοπός του ήταν να δείξει στους μαθητές του την ακριβή θέση και μορφή των διαφόρων σπλάγχνων. Είναι βέβαια γνωστό ότι με την ευκαιρία της ίδρυσης του Πανεπιστημίου της Νεάπολης, ο Φρειδερίκος Β' βασιλιάς της Σικελίας κι αυτοκράτορας της Γερμανίας, είχε συστήσει την ανατομική επί του πτώματος για επιστημονικούς σκοπούς. Αλλά, η υπόδειξη του σοφού μονάρχη σύντομα λησμονήθηκε. Γι’ αυτό κι η ανατομή του Μοντίνο (1315), πρέπει να θεωρηθεί βασικός σταθμός στην ιστορία τυς ανατομικής. Στο κείμενο του Μοντίνο συναντάμε μια σειρά πρακτικών υποδείξεων για τη διάνοιξη του πτώματος, που προδίδουν πείρα καταπληκτική. Οι ανατομές πτωμάτων θα συνεχιστούν απ' τους μαθητές του ώσπου τελικά 2 περίπου αιώνες αργότερα θα επισημοποιηθούν με παπικό κύρος.[4]
Πρέπει ακόμα να παρατηρήσουμε στο έργο του Μοντίνο ότι, παρά τη προσήλωσή του στη διδαχή του Γαληνού, προχωρεί, πέρα απ' το καθιερωμένο σχόλιο, στον έλεγχο του κειμένου με αντιπαραβολή προς τα ευρήματα που παρέχει η ανατομική μελέτη του πτώματος. Αυτό σημαίνει ότι δεν είναι πια μακριά η χαραυγή μιας νέας εποχής για την ιατρική.
[1] Αθηναίος λόγιος και σοφιστής (101-177 μ.Χ.). Μεγάλο μέρος της τεράστιας περιουσίας του διέθεσε σε κοινωφελή έργα και προστασία των τεχνών. Έκτισε το γνωστό Ωδείο στη μνήμη της γυναίκας του Ρηγίλλης.[2] Πέτρος Αβελάρδος (1079-1142), εξελληνισμένος τύπος του ονόματος του Γάλλου θεολόγου και φιλοσόφου Πιέρ Αμπελάρ (Pierre Abelard). Υποστήριζε ότι μόνο η Π. και η Κ. Διαθήκη πρέπει να αποτελούν αντικείμενο πίστης κι ότι οι ανθρώπινες γνώμες για τη θρησκεία πρέπει να επαληθεύονται και να συζητιούνται. Κατηγορήθηκε σαν αιρετικός.[3] Charlemagne (742-814). Αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και βασιλιάς των Φράγκων. Αναφέρεται κι ως Κάρολος Α' ή Κάρολος ο Μέγας (εξ ου ο εξελληνισμός της γαλλικής ονομασίας του).[4] Βούλες του Σίξτου Ε' και του Κλήμεντα Ζ', Παπών της Ρώμης.
ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
Η εικόνα του Πανεπιστημίου διαγράφεται πολύ γενικά στις σχολές των κλασικών φιλοσόφων, όπου στο πλαίσιο της φιλοσοφίας διδάσκονταν κι επιστήμες, όπως η ιατρική, που θεωρούντο κλάδοι της. Αλλά Πανεπιστήμιο οργανωμένο και με συγκρότηση πολύ πιο συγγενική με τα σύγχρονα από ό,τι υπήρξαν τα μεσαιωνικά πανεπιστήμια της Δυτικής Ευρώπης, ήταν η Σχολή των Αθηνών (τέλος 1ου μ.Χ. αιώνα). Με την περίοδο της ακμής της συνδέονται ονόματα όπως του Αδριανού και του Μάρκου Αυρηλίου, που την χρηματοδότησαν και του Ηρώδη του Αττικού,[1] που είχε επιστατήσει στη λειτουργία της. Στη Σχολή αυτή διδασκόταν κι η ιατρική. Οι καθηγητές μισθοδοτούνταν από το κράτος, οι σχολές είχαν κοσμήτορες με αρκετές εξουσίες και χορηγούσαν ένα είδος πτυχίου. Μερικά από τα μεγαλύτερα ονόματα των πρώτων χριστιανικών χρόνων (Μ. Βασίλειος, Γρηγόριος Ναζιανζηνός) υπήρξαν απόφοιτοι της Σχολής. Τον 5ο αιώνα μ.Χ., μεγάλο μέρος των σπουδαστών έφθαναν στην Αθήνα, για να σπουδάσουν ιατρική.
Ακόμα περισσότερες αναλογίες προς τα σημερινά Πανεπιστήμια έχει να παρουσιάσει το Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης, που ιδρύθηκε απ' τον Μεγάλο Κωνσταντίνο κι εμφανίστηκε κατά τη διαδρομή της χιλιετούς λειτουργίας του με διάφορα ονόματα: Οικουμενικό Διδασκαλείο, επί Ιουστινιανού, Πανδιδακτήριο, επί Ηρακλείου, Βασιλικό Μουσείο, επί Ανδρόνικου Β' κλπ. Εδώ τώρα πια πρόκειται για ενιαίο σώμα κατά τα σημερινά πρότυπα και με πανεπιστημιακό οργανισμό. Ό,τι χαρακτηρίζει το Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης είναι ότι δε περιορίζεται στη θεωρητική μόρφωση των φοιτητών, αλλά αποβλέπει κυρίως στην πρακτική τους κατάρτιση, που την απόκτησή της επικυρώνει με τη χορήγηση διπλωμάτων. Η ιατρική του Σχολή λειτουργεί μέσα σε Νοσοκομείο και διαθέτει πλούσια βιβλιοθήκη. Αυτό που πρέπει να συγκρατήσουμε για να εκτιμήσουμε στο μέτρο της αξίας τους τα μεσαιωνικά πανεπιστήμια της Δύσης, είναι πως το Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης ποτέ δεν υπήρξε εξάρτημα της Εκκλησίας. Οι καθηγητές του ήταν πάντοτε λαϊκοί ή το πολύ έγγαμοι κληρικοί και ποτέ μοναχοί.
ΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ ΣΤΗ ΔΥΣΗ
Εδώ τα Πανεπιστήμια, που η ίδρυσή τους σήμανε το τέλος των Σχολών και την έναρξη νέας εποχής στην επιστήμη, δημιουργήθηκαν με την υποστήριξη τής Εκκλησίας, χάρις στο ενδιαφέρον των Παπών για τη προαγωγή της επιστήμης. Λόγω της προέλευσής τους αυτής κυριαρχήθηκαν για πολύ από ένα πνεύμα «κομφορμισμού», δηλαδή, μια προσπάθεια συνεχούς συμμόρφωσης προς τις απόψεις τής Καθολικής Εκκλησίας. Γι’ αυτό η πραγματική ιστορία των δυτικών Πανεπιστημίων αρχίζει με την απαγκίστρωση απ’ το δεσμό με την Εκκλησία και την εκδήλωση νεωτεριστικών τάσεων. Χαρακτηριστικό του νέου πνεύματος είναι το γεγονός ότι μεταξύ των πανεπιστημιακών διδασκάλων πλεόναζαν οι αιρετικοί, όπως ο Αβελάρδος[2] στο Παρίσι ή ο Πιέτρο ντ’ Άμπανο στην Πάντοβα, του οποίου το σώμα υποβλήθηκε μετά θάνατο στην ποινή να καεί πάνω στη φωτιά ή πάντως πρόσωπα με επαναστατικές αντιλήψεις, όπως ο Γαλιλαίος γύρω στο 1600 και πάλι στο Πανεπιστήμιο τής Πάντοβας.
Ένα από τα αρχαιότερα πανεπιστήμια τής Δυτικής Ευρώπης είναι το Πανεπιστήμιο των Παρισίων. Προήλθε απ’ τα ενοριακά σχολεία της πόλης που είχαν ιδρυθεί από τον Καρλομάγνο[3] και στη συνέχεια συντηρούνταν από την Παπική Εκκλησία. Εκεί (τέλος 11ου - αρχές 12ου αιώνα) δίδασκε ο περίφημος φιλόσοφος Αβελάρδος. Όταν αυτός συγκρούστηκε με την Εκκλησία απομακρύνθηκε στην αριστερή όχθη του Σηκουάνα για να συνεχίσει το διδακτικό του έργο. Αυτός ήταν ο πρώτος πυρήνας του Πανεπιστημίου των Παρισίων. Σύντομα τα ανεξάρτητα σχολεία που εγκαταστάθηκαν εκεί, οργανώθηκαν σε συντεχνία, που περιλάμβανε διδασκάλους, μαθητές και τα παρεμφερή επαγγέλματα. Είναι κι αυτό άλλο ένα χαρακτηριστικό των Πανεπιστημίων της Δύσης, ότι ο χαρακτήρας τους ήταν ιδιωτικός και η συγκρότηση τους ανάλογη με εκείνη των διαφόρων άλλων επαγγελματικών ομάδων όπως η συντεχνία των υποδηματοποιών ή των κρεοπωλών. Απ’ τη σωματειακή αυτή ένωση καθηγητών και φοιτητών δημιουργήθηκε η λατινική ονομασία «ουνιβέρσιτας», δηλαδή κοινότητα που περιλαμβάνει όλους, απ’ την οποία και προήλθε το όνομα των Πανεπιστημίων σε όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες.
ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΗΣ ΜΠΟΛΟΝΙΑΣ
Η Μπολόνια, η βορειο-ιταλική πολιτεία, μπορεί να καυχηθεί για ένα από τα αρχαιότερα ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια που έδωσαν ίσως τους διαπρεπέστερους επιστήμονες της τελευταίας περιόδου του Μεσαίωνα. Είναι όμως χαρακτηριστικό, ότι οι νεωτεριστικές τάσεις καθυστέρησαν εδώ πάνω από έναν αιώνα απ’ την ίδρυση τού Πανεπιστημίου αυτού. Αλλά και τότε ακόμα οι τάσεις αυτές δεν υπήρξαν ποτέ καθολικές.
Τη συντηρητική πτέρυγα εκπροσωπεί χαρακτηριστικά ο Ταντέο ντέλι Αλντερότι, στον οποίον ο Δάντης αφιερώνει ένα μέρος της 12ης Ωδής του Παραδείσου του. Πρέπει να σημειωθεί ότι και ο Δάντης ανήκε στη «Συντεχνία ιατρών και ειδικών» και συνεπώς θα πρέπει να ήταν μυημένος στην ιατρική επιστήμη. Ο Ταντέο έγραψε ένα απ’ τα πρώτα ιατρικά βιβλία σε εκλαϊκευμένη γλώσσα: μια πραγματεία «Πώς να διατηρήσετε την υγεία σας». Αλλά και το έργο αυτό δεν ήταν τίποτε περισσότερο από ένα «σύνταγμα», δηλαδή συλλογή συμβουλών, όπως τόσες άλλες που εξακολούθησαν να κυκλοφορούν μέχρι αργά στο Μεσαίωνα. Κάποια πάντως, απόπειρα γίνεται αντιληπτή, να δοθεί η κλινική εικόνα, όπως θα λέγαμε σήμερα, κάθε περίπτωσης για την οποία προτείνονται κάθε φορά διάφορα υγειονοδιαιτητικά μέτρα.
Κοντά σε ανθρώπους όπως ο Ταντέο, συναντάμε όμως και πραγματικούς ανακαινιστές. Ένας από αυτούς ήταν ο Ρονάλντο ντα Καπετζούτι, από τον οποίον έχουμε τα πιο ονομαστά σχόλια στη «Χειρουργική» τού Ρουτζέρο ντα Φρουγκάρντι, της σχολής του Σαλέρνο, διανθισμένα με αρκετά πρωτότυπα στοιχεία, αλλά και διορθώσεις του αρχαίου κειμένου. Ένας διακεκριμένος χειρουργός της Μπολόνιας ήταν ο Γκουλιέλμο ντα Σαλιτσέτο. Μέχρι την εποχή του το μεγαλύτερο μέρος των χειρουργικών επεμβάσεων γινόταν με καυτηρίαση. Οι Άραβες, που η επίδραση τους στην ιατρική των Σχολών ήταν κυριαρχική, απέφευγαν για καθαρά φιλοσοφικούς και θρησκευτικούς λόγους, τη χρήση κοφτερών εργαλείων που προκαλούν αιμορραγία. Ο Γκουλιέλμο είναι αυτός που καθιέρωσε ως πρώτο εργαλείο στις εγχειρητικές επεμβάσεις το χειρουργικό μαχαιρίδιο (το νυστέρι).
Στον χειρουργικό τομέα πρέπει ακόμα κανείς να αναφέρει τους Μποργκονιόνι, πατέρα και γιο, για τις απόπειρές τους να εισάγουν στη χειρουργική τη νάρκωση. Οι ιατροί αυτοί προσπαθούσαν να κοιμίσουν τους ασθενείς, στους οποίους γίνονταν παρατεταμένες ή δύσκολες εγχειρήσεις, χρησιμοποιώντας σπόγγους βουτηγμένους σε όπιο ή άλλες ουσίες με ναρκωτικές ιδιότητες.
ΑΝΑΤΟΜΙΚΗ ΕΠΙ ΤΟΥ ΠΤΩΜΑΤΟΣ
Ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους των νέων τάσεων που είδαμε να επικρατούν στο τομέα της Ιατρικής, υπήρξε ο Μοντίνο ντα Λούτζι που δίδαξε στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνιας από το 1314-1324. Γύρω στο 1316 τέλειωσε το σπουδαιότερο έργο του την «Ανατομική». Το έργο αυτό κυκλοφόρησε σε αναρίθμητα αντίγραφα, σχολιάστηκε, παρουσιάστηκε υπό μορφή περιλήψεων κι έκανε το συγγραφέα του διάσημο. Αρκεί να λάβει κανείς υπόψη ότι η Ανατομία του Μοντίνο υπήρξε το κλασικό κείμενο για τη διδασκαλία της ανατομικής σ' όλα τα Πανεπιστήμια της Ιταλίας και της Ευρώπης για δυο τουλάχιστον αιώνες. Αυτό κράτησε μέχρι το 1543, το έτος δηλαδή που ο Ανδρέας Βεσάλιος δημοσίευσε στη Βασιλεία της Ελβετίας το περίφημο ανατομικό του έργο «Περί της κατασκευής του ανθρωπίνου σώματος», που θεωρείται ως εισαγωγή στη σύγχρονη ανατομική. Όπως διαβάζομε στο βιβλίο του, τον Ιανουάριο του 1315 ο Μοντίνο εκτέλεσε τη πρώτη ανατομή πτώματος για καθαρά επιστημονικούς και διδακτικούς λόγους. Σκοπός του ήταν να δείξει στους μαθητές του την ακριβή θέση και μορφή των διαφόρων σπλάγχνων. Είναι βέβαια γνωστό ότι με την ευκαιρία της ίδρυσης του Πανεπιστημίου της Νεάπολης, ο Φρειδερίκος Β' βασιλιάς της Σικελίας κι αυτοκράτορας της Γερμανίας, είχε συστήσει την ανατομική επί του πτώματος για επιστημονικούς σκοπούς. Αλλά, η υπόδειξη του σοφού μονάρχη σύντομα λησμονήθηκε. Γι’ αυτό κι η ανατομή του Μοντίνο (1315), πρέπει να θεωρηθεί βασικός σταθμός στην ιστορία τυς ανατομικής. Στο κείμενο του Μοντίνο συναντάμε μια σειρά πρακτικών υποδείξεων για τη διάνοιξη του πτώματος, που προδίδουν πείρα καταπληκτική. Οι ανατομές πτωμάτων θα συνεχιστούν απ' τους μαθητές του ώσπου τελικά 2 περίπου αιώνες αργότερα θα επισημοποιηθούν με παπικό κύρος.[4]
Πρέπει ακόμα να παρατηρήσουμε στο έργο του Μοντίνο ότι, παρά τη προσήλωσή του στη διδαχή του Γαληνού, προχωρεί, πέρα απ' το καθιερωμένο σχόλιο, στον έλεγχο του κειμένου με αντιπαραβολή προς τα ευρήματα που παρέχει η ανατομική μελέτη του πτώματος. Αυτό σημαίνει ότι δεν είναι πια μακριά η χαραυγή μιας νέας εποχής για την ιατρική.
[1] Αθηναίος λόγιος και σοφιστής (101-177 μ.Χ.). Μεγάλο μέρος της τεράστιας περιουσίας του διέθεσε σε κοινωφελή έργα και προστασία των τεχνών. Έκτισε το γνωστό Ωδείο στη μνήμη της γυναίκας του Ρηγίλλης.[2] Πέτρος Αβελάρδος (1079-1142), εξελληνισμένος τύπος του ονόματος του Γάλλου θεολόγου και φιλοσόφου Πιέρ Αμπελάρ (Pierre Abelard). Υποστήριζε ότι μόνο η Π. και η Κ. Διαθήκη πρέπει να αποτελούν αντικείμενο πίστης κι ότι οι ανθρώπινες γνώμες για τη θρησκεία πρέπει να επαληθεύονται και να συζητιούνται. Κατηγορήθηκε σαν αιρετικός.[3] Charlemagne (742-814). Αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και βασιλιάς των Φράγκων. Αναφέρεται κι ως Κάρολος Α' ή Κάρολος ο Μέγας (εξ ου ο εξελληνισμός της γαλλικής ονομασίας του).[4] Βούλες του Σίξτου Ε' και του Κλήμεντα Ζ', Παπών της Ρώμης.
.bmp)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου